Η οικονομία του Ιντερνετ αλλάζει τα ΜΜΕ

Ο Τιμ Ο’Ράιλι έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό το 2004, όταν εφηύρε τον όρο Web 2,0 προκειμένου να περιγράψει την αλλαγή που συνέβαινε στο Διαδίκτυο με την εμφάνιση των blogs και των κοινωνικών δικτύων όπως το facebook, το twitter κ.ά. Οκτώ χρόνια μετά, η διαδικασία αυτή έχει πρακτικά ολοκληρωθεί, με το facebook να είναι κυρίαρχο και ελάχιστα καινούργια δίκτυα να εμφανίζονται δίπλα στα καθιερωμένα.

Αντιθέτως, το ενδιαφέρον όσων ασχολούνται με το Διαδίκτυο έχει μετατοπιστεί σε άλλους τομείς, όπως η πρόσβαση μέσω κινητών τηλεφώνων και η ανάπτυξη εφαρμογών για αυτά. Ταυτόχρονα τα παραδοσιακά ΜΜΕ βυθίζονται σε κρίση καθώς φαίνεται να υποσκελίζονται μέσα στη μεγάλη διαδικασία ψηφιοποίησης και διανομής πληροφοριών μέσω του Διαδικτύου.

Η μια μετά την άλλη οι εφημερίδες κλείνουν, τα ειδησεογραφικά πρακτορεία συρρικνώνονται και καινοτόμες προσπάθειες εφημερίδων, όπως ο «Guardian», να εφεύρουν μοντέλα επιβίωσης του Τύπου στη νέα εποχή δείχνουν να αποτυγχάνουν. Στην Ελλάδα η εικόνα είναι ζοφερή, αφού η οικονομική κρίση δείχνει να οδηγεί ολόκληρο το σύστημα των ΜΜΕ σε κατάρρευση.

Εντούτοις ίσως είναι λάθος να θεωρούμε την υπόθεση του Τύπου χαμένη και ίσως χρειάζεται να πάρουμε μαθήματα από την υπόθεση της ανάπτυξης του Διαδικτύου. Ο καπιταλισμός είναι το σύστημα που ανανεώνεται διαρκώς ριζοσπαστικοποιώντας τα μέσα παραγωγής και ανοίγοντας νέες αγορές.

Σε αυτή τη διαδικασία αποσταθεροποίησης των κοινωνικών σχέσεων, παράγει κρίσεις τις οποίες υπερβαίνει ρυθμίζοντάς τες διά της αγοράς, δημιουργώντας δηλαδή νέα μονοπώλια. Αυτό το βασικό μάθημα πολιτικής οικονομίας είναι ενδεχομένως το πρίσμα μέσα από το οποίο θα έπρεπε να δούμε τη σημερινή κρίση του Τύπου και των ΜΜΕ.

Η ιστορική διαδικασία που συντελείται σήμερα στα ΜΜΕ είναι αυτή της ψηφιοποίησης και της εκρηκτικής επέκτασής τους στη σφαίρα της επικοινωνίας. Καθώς αυτή η ιδιωτική μέχρι πρότινος λειτουργία δημοσιοποιείται αλλά και την ώρα που σταδιακά κλειστά συστήματα πληροφοριών, όπως οι δημόσιες πληροφορίες, ανοίγουν σε κοινή θέα, το παραδοσιακό μοντέλο των κλειστών φίλτρων παραγωγής-ελέγχου και διανομής πληροφοριών (όπως είναι οι εφημερίδες) αντικαθίσταται από οικοσυστήματα λόγου με πολύ περισσότερες εισόδους, συνδέσεις και απολήξεις.

Το βασικό χαρακτηριστικό της μετάβασης στην ψηφιακή εποχή είναι πως ενώ μέχρι πρότινος η πληροφορία σπάνιζε και διακινούταν μέσω κλειστών κοινωνικών σχηματισμών (κυβερνητικές υπηρεσίες, ΜΜΕ), τώρα βρίσκεται σε υπερπληθώρα, παράγεται κατανεμημένα και διανέμεται στο ανοικτό Διαδίκτυο (ορατά και μέσω της αγοράς δηλαδή). Αυτή την πρώτη ύλη εκμεταλλεύεται η νέα βιομηχανία των εταιρειών Διαδικτύου (από τις μικρές start ups ώς το facebook, την apple και τη Microsoft). Εδώ ίσως υπάρχει κάτι ενδιαφέρον για τις εφημερίδες, όμως.

Από τη δεκαετία του ’80 ώς σήμερα έχουν ρυθμιστεί οι αγορές των υπολογιστών (από τους επεξεργαστές της intel ώς την κυριαρχία της apple), η αγορά των λειτουργικών συστημάτων (Microsoft), των μηχανών αναζήτησης (google) και της κοινωνικής δικτύωσης (facebook). Καθώς βαθαίνει αυτή η διαδικασία δημιουργείται η ανάγκη οργάνωσης των πληροφοριών σε σημασιολογικό επίπεδο, κάτι που μέχρι στιγμής δεν κάνουν καλά οι μηχανές. Μήπως τη θέση του τυπογράφου πρέπει να καταλάβει σταδιακά ο προγραμματιστής, καθώς συγκροτείται ένα νέο παράδειγμα ενημέρωσης;

Ο Τιμ Ο’Ράιλι βρέθηκε πριν από λίγους μήνες στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών στην Αθήνα, σε μια συνάντηση με παράγοντες που δραστηριοποιούνται στο λογισμικό ανοικτού κώδικα, την οποία οργάνωσε η ΕΕΛΛΑΚ (Εταιρεία Ελεύθερου Λογισμικού / Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα).

Παρακάτω σταχυολογούμε (ελαφρώς παραφρασμένα σε κάποια σημεία) τα σημαντικότερα σημεία της συζήτησης μαζί του.

«Το λογισμικό έχει πλέον εμπορευματοποιηθεί και απλοποιηθεί τόσο, ώστε να μην είναι πια σημαντικό και γι” αυτό και οι άδειες χρήσης (copyright) δεν είναι πια σημαντικές. Το ενδιαφέρον μετατοπίζεται στην αρχιτεκτονική των πληροφοριακών συστημάτων και στο αν η βέλτιστη κάθε φορά αρχιτεκτονική θα δημιουργείται συμμετοχικά ή αν οι χρήστες θα περιορίζονται στην παραγωγή δεδομένων.

Σε αυτό το επίπεδο, έχουν γίνει τεράστια βήματα ώστε να παρουσιάζονται τα δεδομένα ιεραρχημένα και δομημένα. Υπάρχουν πλέον διαδεδομένες λύσεις για δεδομένα που παράγονται κατανεμημένα μέσα στο Διαδίκτυο και όχι ελεγχόμενα και ιεραρχικά, όπως παλιότερα. Καθώς εξελίσσεται η ψηφιακή αγορά τα δεδομένα αποκτούν αξία.

Τα ανοικτά δεδομένα της διοίκησης παράγουν την ανάγκη για τη δημιουργία υπηρεσιών διανομής τους με εύληπτο και χρήσιμο τρόπο από αυτούς που τα χρειάζονται. Το να δημιουργούνται και να παραμένουν υγιή τα νέα οικοσυστήματα πληροφοριών ενδέχεται να ταυτιστεί με έννοιες της ελευθερίας στο μέλλον.

Μπαίνουμε στη φάση του σημασιολογικού Διαδικτύου, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι το νόημα εισάγεται στον προγραμματισμό. Τα σπέρματα αυτής της διαδικασίας μπορούν να εντοπιστούν ήδη στο web 2,0, στο οποίο υπάρχουν κρυμμένες σημασίες -έστω σε πρωτόλειο επίπεδο.

Σήμερα παράλληλα προς την παραδοσιακή οικονομία αναπτύσσεται ραγδαία η γνωσιακή οικονομία και εισάγει νέες δομές οι οποίες δεν γίνονται εύκολα αντιληπτές. Πάρτε για παράδειγμα την πολιτιστική βιομηχανία: Στο youtube υπάρχουν σταρ που είναι άγνωστοι -όχι στον κόσμο, αλλά- στα υπόλοιπα ΜΜΕ.

Το kickstarter.com έχει φέρει το φαινόμενο του crowdsource (ευφυΐα η ενέργεια του πλήθους) στην οικονομία. Δημιουργούνται συνεχώς νέες επιχειρήσεις με λαϊκή χρηματοδότηση αλλά και νέοι τρόποι παραγωγής και διανομής προϊόντων και υπηρεσιών, όπως είναι η κοινότητα χειροτεχνίας του etsy.com που αποτελείται από μικρούς χειροτέχνες σε όλο τον κόσμο.

Η διανομή πληροφοριών μετατρέπεται σε υπηρεσίες και οι πιο επιτυχημένες από αυτές γίνονται αντιληπτές ως εμπειρίες. Το σημαντικό σε αυτή τη διαδικασία είναι ο συγκερασμός μεταξύ επιμέρους πληροφοριών. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να δούμε και τη δημόσια διοίκηση, η οποία μετατρέπεται σε πλατφόρμα. Θα πρέπει να σχεδιαστεί εφεξής με μεγαλύτερη έμφαση στη συμμετοχή. Τα ανοιχτά δεδομένα θα την καταστήσουν πιο χρήσιμη και με χαμηλότερο κόστος».

efsyn.gr