Τον Απρίλιο του 2010, πριν υπογραφεί το Μνημόνιο 1, έγραφα σε αυτές τις σελίδες: «Έχουμε εμπλακεί σε μια ατέρμονη διαπραγμάτευση που μας σέρνει όλο και κοντύτερα σε ένα Αργεντίνικο τάνγκο εντός της ευρωζώνης, με την υποχρεωτική συμμετοχή και άλλων δεινοπαθούντων χωρών (π.χ. Ισπανία, Πορτογαλία - ακόμα και Γαλλία), του οποίου η λογική κατάληξη είναι ο προαναγγελθείς θάνατος του ευρώ.».
Τον Ιανουάριο του 2011, αλλά και ξανά (ως υπενθύμιση) τον Ιανουάριο που μας πέρασε, ξαναέγραφα: «Αυτή η Κρίση, αν την αφήσουμε να εξελιχθεί …, δεν θα δείξει επιείκεια σε κανέναν. Δεν θα διαχωρίσει τον φαύλο από τον χρηστό, τον Γερμανό βιομηχανικό εργάτη από τον αργόσχολο του ΟΣΕ, τον ιδιωτικό από τον δημόσιο υπάλληλο, τον έλληνα μεροκαματιάρη στον Ορχομενό από τον Πολωνό μετανάστη στο Παρίσι.»
Έως εδώ. Έχω κουραστεί, και σας έχω κουράσει, με τον μακρόσυρτο θρήνο μου για την ευρωζώνη που χάνεται (κι όχι απλώς χάνουμε) όχι λόγω ανυπέρβλητων τεχνικο-οικονομικών προβλημάτων αλλά εξ αιτίας της οργανωμένης ανοησίας των ευρωπαίων ηγετών.
Όχι ότι άλλαξα γνώμη ή ότι δεν έχει σημασία η αποδόμηση της Ευρώπης. Απλά, δεν έχει νόημα πια να επανέλθω άλλη μια φορά. Ο στόχος όλων σχεδόν των άρθρων μου τα δύο αυτά χρόνια ήταν να προειδοποιήσουν ότι πρόκειται για γενικευμένη Ευρωπαϊκή Κρίση και ότι το φάρμακο-συνταγή, που ξεκίνησε ως Made for Greece, θα δηλητηρίαζε (αντί να γιατρέψει) την Ήπειρό μας συνολικά. Φτάσαμε στο σημείο που, αυτή η «εκκεντρική» άποψη, δυστυχώς έχει μετατραπεί, λόγω των εξελίξεων, σε μια απλή περιγραφή της πραγματικότητας.
Το ερώτημα τίθεται λοιπόν: Και τώρα τι κάνουμε; Εκλογές έρχονται, οι πολιτικοί ψέλνουν ο καθένας το τροπάρι του, μανιφέστα δημοσιοποιούνται και συζητιώνται. Επιτρέψτε μου σε αυτό το κλίμα να καταθέσω κι εγώ τον δικό μου δεκάλογο-μανιφέστο. Δεν έχει σκοπό να αποτελέσει ολοκληρωμένο πρόγραμμα. Στόχος του είναι να λειτουργήσει ως κάλεσμα επιστροφής σε κάποιες ατομικές και συλλογικές αξίες που αποτελούν το τελευταίο όπλο που διαθέτουμε σε αυτό το σκηνικό κατάρρευσης.
Δεν θα σας μιλήσω για μεταρρυθμίσεις του δημοσίου, για κοινωνικές πολιτικές, για το ασφαλιστικό. Δεν θα το κάνω επειδή όποιος κάνει τέτοιες εξαγγελίες, την ώρα που τα ταμεία είναι απολύτως άδεια (και δεν θα γεμίσουν ό,τι και να γίνει, με οποιαδήποτε κυβέρνηση), εξαπατάται και εξαπατά. Όχι, θα φτιάξω έναν δεκάλογο που να αναφέρεται στα «μικρά», τα οποία είναι τα μόνα που μας έμειναν, σε εμάς τους «μικρούς» ανθρώπους, για να οικοδομήσουμε κάτι από τα συντρίμμια. Φτάνει όμως ο πρόλογος. Προχωρώ στον δεκάλογο χωρίς να επεξηγώ τα σημεία του.
1. Να λειτουργούμε και να συμπεριφερόμαστε όλοι, η κάθε μία και ο καθένας μας, σαν να ζούμε στο Πανοπτικόν του Jeremy Bentham. Σαν όλος ο πλανήτης να μας βλέπει ανά πάσα στιγμή στις οθόνες όλων των κινητών, όλων των τηλεοράσεων, όλων των matrix στα στάδια της γης.
2. Να ξαφνιάζονται θετικά οι ξένοι κάθε φορά που έρχονται σε επαφή μαζί μας (ως τουρίστες, επιχειρηματίες, φοιτητές, δημοσιογράφοι, πολιτικοί, γραφειοκράτες), κάνοντάς τους έτσι να αντρέπουν τις στερεότυπες προσδοκίες τους για εμάς.
3. Να νιώθουμε ντροπή κάθε φορά που βλέπουμε μια μεταχρονολογημένη επιταγή (είτε όταν την εισπράττουμε είτε όταν την εκδίδουμε).
4. Να νιώθουμε ντροπή που στην χώρα μας υπάρχει η έννοια των «αντικειμενικών αξιών» και τριπλή ντροπή αν συμμετάσχουμε σε αγοραπωλησία όπου δηλώνεται αυτή η «αξία» και όχι η πραγματική.
5. Να νιώθουμε ντροπή για κάθε εργαζόμενο που εργάζεται με μπλοκάκι, όσο ντροπή νιώθουμε όταν γιατρός ζητά φακελάκι (ή του προσφέρεται).
6. Κάθε φορά που νιώθουμε τέτοια ντροπή, να την δημοσιοποιούμε στο facebook και στο twitter, με ονόματα και διευθύνσεις.
7. Να διεθνοποιήσουμε τα μέτρα σύγκρισής μας: Κάθε φορά που πίνουμε καφέ, πάμε στο πανεπιστήμιο, μπαίνουμε στο λεωφορείο, ετοιμαζόμαστε να ανάψουμε τσιγάρο, να σκεφτόμαστε πως θα συμπεροφερόμασταν αν είμασταν στην Βιέννη ή στην Νέα Υόρκη – και να πράττουμε ανάλογα.
8. Να απαιτήσουμε η κοινή μας αναξιοποίητη, δημόσια περιουσία που πάει για ιδιωτικοποίηση να μην πουληθεί αλλά να δοθεί για 50 χρόνια το κάθε ακίνητο, ο ΟΣΕ ολόκληρος, για €1 το κομμάτι αλλά σε ανθρώπους με μεράκι, στην βάση του τι έχουν ήδη πετύχει στην ζωή τους, πόσα κεφάλαια θα φέρουν, του business plan που καταθέτουν.
9. Να σκεφτόμαστε συνεχώς όλοι μας πως θα κλέψουμε δουλειές, θέσεις εργασίας, όχι από τις γειτονικές χώρες αλλά από τις χώρες των δανειστών μας. Ως καταναλωτές που κατευθύνουν τις αγορές τους έξυπνα. Ως παραγωγοί που ντρέπονται να μην εξάγουν ούτε ένα κοντέινερ τον χρόνο στην Γερμανία (ή που εξάγουν ελαιόλαδο στην Ιταλία, όπου συσκευάζεται ως ιταλικό).
Στην Ελλάδα πάσχουμε από Ναπολεόντειο Σύνδρομο. Θεωρούμε ότι τα πάντα πρέπει να έρθουν από «τα πάνω», είτε πρόκειται για την κρατική επιδότηση είτε για τις μεταρρυθμίσεις που κι αυτές από «τα πάνω» τις περιμένουμε. Κι όμως. Σχεδόν τίποτα δεν πρέπει πλέον να περιμένουμε από εκεί. Εκεί «πάνω» το μόνο που υπάρχει είναι κρανίου τόπος. Μένουμε εμείς οι «μικροί» άνθρωποι εδώ στα «κάτω». Στο χέρι μας είναι οι «μεταρρυθμίσεις» που έχουμε πραγματικά ανάγκη και τις οποίες δεν χρειαζόμαστε κανέναν πολιτικό να τις εισαγάγει.
ΥΓ. Ξέρω, ξέρω. Υποσχέθηκα δεκάλογο και κατέθεσα εννέα σημεία μόνο. Το δέκατο δεν χρειάζεται, όσοι διαβάζετε αυτή την στήλη συστηματικά, να το περιλάβω επισήμως. Το γνωρίζετε καλά. Το αναφέρω για όσους «τυχερούς» με διαβάζετε για πρώτη φορά: «Να πούμε ΟΧΙ στην επόμενη δόση του Μνημονιακού δανείου, όσο δεν ακολουθείται από ένα πλάνο του πως θα ξοδευτεί το ποσό αυτό με τρόπο που να αφήνει περιθώριο αισιοδοξίας, έστω και μικρής, ότι θα μπορέσουμε να αποπληρώσουμε τόσo αυτό το ποσό όσο και τα υπόλοιπα χρέη.» (Βλ.
εδώ για το επιχείρημα στα ελληνικά και
εδώ για μια πιο πρόσφατη έκδοσή του στα «ξένα»).
