Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2012
Στην παρούσα χρονική στιγμή, ο μόνος νόμιμος τρόπος για να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη μια χώρα -μέλος, είναι η εφαρμογή του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας.
Η Συνθήκη αυτή περιέχει ρήτρα  που επιτρέπει σε ένα κράτος- μέλος της Ευρωπαϊκής  Ένωσηςνα αποχωρήσει οικειοθελώς, και μόνο οικειοθελώς, στο σύνολό του. Tο άρθρο 50 της ενοποιημένης έκδοσης της Συνθήκης αναφέρει ότι «κάθε κράτος -μέλος μπορεί να αποφασίσει την αποχώρησή του από την ΕΕ, αρκεί να διαπραγματευτεί και να καταλήξει σε μια συμφωνία για τον καθορισμό των διαδικασιών της απόσυρσής του».
Η Συνθήκη δεν εμπεριέχει ρήτρα που να επιτρέπει σε μια χώρα να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη, αλλά ταυτόχρονα να παραμείνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς, με σημερινούς όρους, οικειοθελής αποχώρηση από το ευρώ ισούται με αποχώρηση και από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Παρά ταύτα, παρέχεται η δυνατότητα για την χώρα που θα αποφάσιζε να βγει από Ευρωζώνη και Ευατωπαϊκή Ένωση η εκ νέου  διαπραγμάτευση για είσοδο στην ΕΕ με άλλο νόμισμα, (μοντέλο-Ηνωμένου Βασίλειου).
1ο σενάριο:
Αν η Ελλάδα επέλεγε με δική της πρωτοβουλία να κάνει χρήση του άρθρου 50 της Συνθήκης,
σενάριο που δεν εξετάζεται, η επάνοδος στη δραχμή δε θα επηρέαζε το καθεστώς των ομολόγων που κατέχουν ξένοι ομολογιούχοι, γιατί θα εφαρμοζόταν το ελληνικό δίκαιο. Ακόμα και στο ενδεχόμενο της πτώχευσης, δηλαδή, θα αποπλήρωνε το χρέος στους μη θεσμικούς δανειστές (ΔΝΤ-ΕΕ) σε δραχμές, χωρίς νομικές κυρώσεις, τυπώνοντας όσες δραχμές απαιτούνται για  την απόσβεση της οφειλής.
Μελέτη των νομικών τμημάτων των Πανεπιστημίων Νέας Υόρκης, Σικάγου και Duke, που καταρτίστηκε το Φεβρουάριο του 2011, αναφερόμενη στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών ομολόγων διέπεται από το ελληνικό δίκαιο, κάνει λόγο για την ιδιαιτερότητα -πλεονέκτημα της Ελλάδας που την ξεχωρίζει από την πτώχευση της Αργεντινής, της οποίας το χρέος ήταν σε ξένο νόμισμα και υπαγόταν σε ξένο (Βρετανικό ή Αμερικανικό) δίκαιο.
Σήμερα, περίπου το 93% των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου υπάγονται στο ελληνικό δίκαιο, κάτι που σημαίνει πως η Ελληνική Βουλή μπορεί να αλλάξει – αναδρομικά- όποτε κρίνει αναγκαίο, τους όρους έκδοσής τους, ήτοι το ποσό αποπληρωμής, τα επιτόκια, τη διάρκεια αποπληρωμής κ.α.

Το υπόλοιπο ποσοστό του ελληνικού χρέους υπάγεται στο αγγλικό δίκαιο και δεν μπορεί να αναδιαρθρωθεί, καθώς αυτό θα συνεπαγόταν σοβαρές νομικές επιπτώσεις για την Ελλάδα, η οποία θα έπρεπε να καταβάλει εμπράγματες εξασφαλίσεις στους πιστωτές της.
2ο σενάριο:
Αν ισχύει το, από την 4η Νοεμβρίου 2011, ρεπορτάζ της Wall Street Journal ότι η Ελλάδα, προκειμένου οι τράπεζες να αποδεχτούν το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων που κατέχουν κατά 50% (το περίφημο PSI) συμφώνησε στη μετατροπή του δικαίου που διέπει τα ομόλογα αυτά από το ελληνικό στο βρετανικό, τότε τα δεδομένα αλλάζουν δραματικά.
Σε περίπτωση πτώχευσης, η Ελλάδα θα πρέπει να αποπληρώσει το σύνολο του χρέους της σε ευρώ. Αυτό σημαίνει:
1. Πλήρη διασφάλιση των κατόχων ομολόγων σε περίπτωση επαναφοράς στη δραχμή και νομικό αφοπλισμό της Ελλάδας. Κι αυτό γιατί το χρέος θα είναι, πλέον, απαιτητό σε ευρώ και με δεδομένη την νέα ισοτιμία της υποτιμημένης δραχμής – ευρώ που ίσως διακυμανθεί και σε 700/1, θα σημάνει τον υπερδιπλασιασμό του χρέους της Ελλάδας καθιστώντας αδύνατη την αποπληρωμή του.
2. Καθίσταται, εκ των πραγμάτων, σχεδόν απαγορευτική μια ενδεχόμενη μελλοντική αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.
3. Χρήση της δυνατότητας αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της δημόσιας περιουσίας του κράτους, που προβλέπει το βρετανικό δίκαιο και δεν προβλέπει το ελληνικό. Με άλλα λόγια, οι δανειστές θα μπορούν να διεκδικήσουν και να επιβάλλουν νομικά στην Ελλάδα την αποπληρωμή του χρέους στο ακέραιο, μέσω της κατάσχεσης δημόσιας περιουσίας, την κατάσχεση εις χείρας τρίτου χρηματικών απαιτήσεων του Ελληνικού Δημοσίου (φόροι, τέλη, δασμοί, έσοδα από αποκρατικοποιήσεις ή και τα δυο σωρευτικά.
Με βάση το ελληνικό δίκαιο, ο δανειστής δε μπορεί να θίξει την κινητή και ακίνητη περιουσία του κράτους -οφειλέτη που προορίζεται για την εξυπηρέτηση του δημοσίου σκοπού του κράτους. Π.χ. Δεν μπορεί να επιβληθεί κατάσχεση κατά του οπλισμού των ενόπλων δυνάμεων, γιατί αυτός εξυπηρετεί τη δημόσια ασφάλεια.
Με βάση, όμως το βρετανικό δίκαιο,  προβλέπεται αναγκαστική εκτέλεση εις βάρος της ιδιωτικής περιουσίας του κράτους-οφειλέτη. Το δίκαιο της κρατικής πτώχευσης κατά τον καθηγητή Χρυσόγονο, έχει διαπλαστεί μόνο υπέρ του Βρετανικού κράτους- δανειστή και εις βάρος τρίτων κρατών-οφειλετών. Κι αυτό γιατί το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει πτωχεύσει ποτέ τα τελευταία 300 χρόνια.
Σκοπός του νομοθέτη διαχρονικά ήταν η εξασφάλιση των Βρετανών ομολογιούχων εις βάρος των κρατών-οφειλετών.
Αν στη κρισιμότατη συμφωνία ανταλλαγής ομολόγων (PSI), εφαρμοστέο δίκαιο επιλεγεί να είναι το βρετανικό, τότε οποιαδήποτε διαφορά προκύψει σχετικά με τη συμφωνία θα έγκειται στην αποκλειστική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου της ΕΕ, οι αποφάσεις του οποίου θα είναι πλήρως δεσμευτικές και εκτελεστές από τα συμβαλλόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένου και του σεναρίου της ενεργοποίησης της αναγκαστικής εκτέλεσης εις βάρος της Ελλάδας σε περίπτωση αδυναμίας της χώρας να ανταποκριθεί στην αποπληρωμή του χρέους.
Εκ των ανωτέρων έπεται ότι η δημοσιονομική εικόνα της χώρας που δεν εγγυάται για την αποπληρωμή του χρέους σε συνδυασμό με το μέγεθος της δέσμευσης που θα αναλάβει η χώρα για τα επόμενα έτη, επιτάσσει στην κυβέρνηση να προχωρήσει στην άμεση ενημέρωση της Βουλής και των ελλήνων πολιτών σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο στη συμφωνία ανταλλαγής ομολόγων.
*Ο Νίκος Μηλαπίδης είναι νομικός