Οι πλούσιοι κρύβουν 21 τρισ. $ σε φοροπαράδεισους

Πολλές απο τις χρεωμένες χώρες θα είχαν μηδενικό χρέος αν κατόρθωναν να φορολογήσουν τον πλούτο που φοροδιαφεύγει.

Αν φορολογούνταν οι τόκοι, υπολογίζεται ότι στα ταμεία των κρατών θα εισέρρεαν 189 δισ. δολάρια

Η πραγματικότητα ξεπέρασε τη λογοτεχνική φαντασία του Ρ.Λ. Στίβενσον, που έγραψε το περίφημο «Νησί των Θησαυρών». Είναι σήμερα δεκάδες τα νησιά εκείνα που κρύβουν αμύθητους θησαυρούς, όχι πλέον μέσα σε ένα σεντούκι θαμμένο σε κάποια ερημική ακτή, αλλά στα θησαυροφυλάκια των ιδρυμάτων ιδιωτικής τραπεζικής (private banking) και στα τούνελ των offshore (υπεράκτιων) εταιρειών τους.

Ο λόγος γίνεται κυρίως για τροπικούς παραδείσους στην Καραϊβική και στις ατόλες του Ειρηνικού, όπως και για βραχώδεις όγκους στη μέση του Καναλιού της Μάγχης. Μαζί με τα νησιά υπάρχουν και άλλες «νησίδες» στον ωκεανό της παγκόσμιας οικονομίας (συνολικά 45 κατά τον ΟΟΣΑ - παραπάνω σύμφωνα με άλλες μετρήσεις), όπου οι σύγχρονοι κουρσάροι του χρήματος βρίσκουν ασφαλές αγκυροβόλιο απ' την εφορία.

Στους φορολογικούς παραδείσους οι πλούσιοι του πλανήτη έχουν αποθησαυρίσει τα τελευταία 40 χρόνια τουλάχιστον 21 τρισεκατομμύρια δολάρια. To ποσό αυτό υπερβαίνει το ΑΕΠ ΗΠΑ και Ιαπωνίας μαζί και μπορεί να φτάνει έως και τα 32 τρισεκατομμύρια με λιγότερο συντηρητικούς υπολογισμούς.

Συγκέντρωση 
Αφορά δε μόνο αποταμιεύσεις και επενδύσεις σε χρηματο-οικονομικά προϊόντα, όπως ομόλογα και μετοχές, και όχι επενδύσεις σε ακίνητα, έργα τέχνης ή οτιδήποτε άλλο, όπως επισημαίνεται στην έρευνα που έκανε ο Τζέιμς Χένρι για λογαριασμό του Tax Justice Network (TJN), αποσπάσματα απ' την οποία δημοσίευσε πρώτη η βρετανική εφημερίδα Observer.

Ισως το πιο εντυπωσιακό από τα στοιχεία που παραθέτει ο Χένρι, οικονομολόγος και ανώτατο στέλεχος της McKinsey παλαιότερα, είναι ότι μόλις 91 χιλιάδες άνθρωποι κατέχουν τα 9,8 τρισεκατομμύρια δολάρια απ' τα 21. Δηλαδή ο καθένας διαθέτει μόνο σε φοροπαραδείσους -εξαιρείται τυχόν περιουσία του σε μέρη που δεν θεωρούνται τέτοιοι- κεφάλαια άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων, για τα οποία δεν φορολογείται καθόλου.

Συνεπώς, πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να συμπαθήσει κανείς τους σύγχρονους «Πειρατές της Καραϊβικής». Οχι μόνο επειδή είναι λιγότερο ωραίοι και περιπετειώδεις απ' τον Τζακ Σπάροου. Αλλά επειδή δεν πληρώνουν φόρους, παρόλο που κερδίζουν από δραστηριότητες που προϋποθέτουν την ύπαρξη υποδομών (π.χ. δρόμους, λιμάνια) για τις οποίες χρεώνεται το κράτος φορολογώντας τους

απλούς θνητούς - φορολογούμενους. Οι κροίσοι αυτοί κερδίζουν και απ' την υπερχρέωση του κράτους αγοράζοντας κρατικά ομόλογα διαμέσου των ίδιων offshore.

Σύμφωνα με την ίδια έρευνα του ΤJN τα τρισεκατομμύρια των φοροπαραδείσων προέρχονται τόσο από πλούσιες όσο και από φτωχές χώρες, οι οποίες είναι αμφότερες βαριά χρεωμένες σήμερα.

Κατά τους υπολογισμούς του Χένρι, πολλές απ' αυτές θα είχαν μηδενικό χρέος αν κατόρθωναν να φορολογήσουν τον πλούτο που φοροδιαφεύγει.

Πρωταθλητισμό στη φυγή κεφαλαίων κάνουν χώρες πλούσιες σε υδρογονάνθρακες και ορυκτό πλούτο, όπως η Ρωσία, η Νιγηρία και η Σαουδική Αραβία.

Η Κίνα που βρίσκεται ψηλά στις λίστες είναι μια ειδική περίπτωση, καθώς εξάγει κεφάλαια, κυρίως προς Χονγκ Κονγκ και Μακάο που της ανήκουν, για να εξαγοράσει επιχειρήσεις στο εξωτερικό και για να γλιτώσει η ίδια τη φορολόγηση των -κρατικών κατά βάση- επιχειρήσεών της που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό (βλέπε για παράδειγμα την Cosco που χρησιμοποιεί αρκετές παρένθετες υπεράκτιες για τη λειτουργία της στην Ελλάδα).

Σύμφωνα με τα απλά μαθηματικά του Χένρι, αν φορολογούνταν οι τόκοι απ' τα 21 τρισ. των φοροπαραδείσων περί τα 189 δισεκατομμύρια δολάρια θα εισέρρεαν στα ταμεία των κρατών, τα οποία πλήττονται σήμερα απ' την κρίση χρέους και τα οποία, με τη σειρά τους, λεηλατούν όσους δεν μπορούν να φοροδιαφύγουν.

Νησιά Κέιμαν
Το σύγχρονο «νησί των θησαυρών»

Πέραν πάσης αμφιβολίας, είναι η Βρετανία στην οποία- περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα- πρέπει να αποδώσουμε την ύπαρξη των φορολογικών παραδείσων έτσι όπως είναι σήμερα. Αλλωστε, οι περισσότεροι απ' αυτούς παραμένουν βρετανικά εδάφη, όπως τα νησιά της Μάγχης, τα Κέιμαν, τα Μπαρμπέιντος, ή ήταν μέχρι πρόσφατα βρετανικές αποικίες, σαν το Χονγκ Κονγκ, τη Σιγκαπούρη, την Κύπρο ή το Ντουμπάι. Η ανάδειξη των νησιών Κέιμαν, μιας έκτασης περί τα 100 τετραγωνικά μίλια, όπου υπάρχουν περισσότερες επιχειρήσεις απ' ό,τι κάτοικοι, σε τέταρτο χρηματοοικονομικό κέντρο στον κόσμο είναι ό,τι πιο επιτυχημένο έχει να επιδείξει αυτή η πολιτική.

Ο ρόλος της μαφίας
Σημαντικό ρόλο στην επιτυχία των Κέιμαν (και όχι μόνον), εκτός απ' την Τράπεζα της Αγγλίας, έπαιξε και η αμερικανική Μαφία, που υπήρξε πρωτοπόρα στα χρηματοοικονομικά παιχνίδια, ειδικότερα στο ξέπλυμα χρήματος και τη φοροδιαφυγή, αφού εμπνεύστηκε αρκετές απ' τις τεχνικές που ακολουθούν σήμερα σχεδόν όλες οι πολυεθνικές.

Πραγματικός πιονέρος ήταν ο -εβραϊκής καταγωγής- συνεργάτης του Αλ Καπόνε, του Λάκι Λουτσιάνο και γενικά της ιταλικής Μαφίας, Μέγιερ Λάνσκι, ο οποίος -σε αντίθεση με τον «Μεγάλο Αλ»- δεν πιάστηκε ποτέ. Ο «λογιστής της μαφίας» συναλλασσόταν με ελβετικές τράπεζες ήδη απ' το 1932 μέσω μιας εικονικής εταιρείας στο Λίχτενσταϊν, όπου μετέφερε κεφάλαια βγάζοντάς τα με βαλίτσες από τις ΗΠΑ. Αργότερα, το 1937, επένδυσε στην Κούβα, τότε «πορνείο των ΗΠΑ», όπου τοποθετούσε χρήμα σε καζίνα, δίκτυα ναρκωτικών και άλλες επικερδείς επιχειρήσεις. Το 1961, μετά την Κουβανική Επανάσταση, ο Λάνσκι μετέφερε τις δουλειές του στις Μπαχάμες, έναν φρέσκο τότε φοροπαράδεισο.

Εμεινε εκεί όσο το πολιτικό κλίμα ήταν ευνοϊκό και κατόπιν το 1967 μετακόμισε στα νησιά Κέιμαν, τα οποία τότε δεν είχαν καν τηλεφωνικό δίκτυο και κανονικό αεροδρόμιο, και ίσως θα έπρεπε να αντιμετωπίζουν τον Λάνσκι ως ένα είδος ευεργέτη που άνοιξε τον δρόμο για τους υπολοίπους.

Στενοί δεσμοί 
Δεν είναι τυχαίο ότι η έρευνα του TJN έδειξε πως εξακολουθούν να υπάρχουν στενοί δεσμοί των πιστωτικών ιδρυμάτων που δραστηριοποιούνται στους φοροπαραδείσους με καρτέλ ναρκωτικών, όπλων κ.ά. παράνομων συναλλαγών.

Οι μαφιόζοι δεν έφυγαν ποτέ απ' τους φοροπαραδείσους, ωστόσο, φαίνεται πως οι καλύτεροι πελάτες τους τα τελευταία χρόνια υπήρξαν οι δικτάτορες. Σταθερά προτιμούν τις παράκτιες εταιρείες και τους φοροπαραδείσους προκειμένου να κρύψουν τα χρήματα που κλέβουν απ' τις χώρες τους. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, το νέο καθεστώς προσπαθεί να βρει άκρη με τα ταχυδακτυλουργικά της οικογένειας Μουμπάρακ, που εκτιμάται ότι έχει κρύψει περί τα 70 δισεκατομμύρια δολάρια, χωρίς μεγάλη επιτυχία ως τώρα.

ΕUROMARKET
Η πλατφόρμα πλουτισμού του Σίτι

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, το Σίτι του Λονδίνου επιθυμούσε απεγνωσμένα να διατηρήσει την ηγεμονική θέση του χρηματοοικονομικού κέντρου του πλανήτη. Εφτιαξε λοιπόν την πλατφόρμα Euromarket, όπου συναλλαγές σε διαφορετικά νομίσματα απ' τη στερλίνα λάμβαναν χώρα στο Λονδίνο, μεταξύ δανειστών και δανειοληπτών που προέρχονταν από τρίτες χώρες και δεν υπόκειντο στη φορολογία ή σε άλλους περιορισμούς εκ μέρους της Βρετανίας.

Η πολιτική ενθάρρυνσης των φοροπαραδείσων συμβάδιζε με τις επιδιώξεις της Τράπεζας της Αγγλίας, η οποία συγκρούστηκε αρκετές φορές με το βρετανικό υπουργείο Οικονομικών πάνω στο ζήτημα, σύγκρουση στην οποία η Τράπεζα επικράτησε. Εχει υφανθεί ένας βρετανικός ιστός της αράχνης από φοροπαραδείσους σε όλη την υφήλιο, όπου τα κεφάλαια κινούνται αδιάκοπα όλο το 24ωρο και πιάνονται σαν έντομα για να διοχετευθούν στο Λονδίνο. Ετσι, μόνο απ' τα τρία φορολογικά κρατίδια του Στέμματος στη Μάγχης και μόνο το β' τρίμηνο του 2009, περί τα 332 δισ. δολ. κατέληξαν στο Σίτι.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Από την Κλασική Ελλάδα μέχρι την Ελβετία

Η ύπαρξη φορολογικών παραδείσων έχει παρελθόν μακρύ σχεδόν όσο και η φορολογία η ίδια. Σύμφωνα με μερικές απόψεις, τα ελληνικά νησιά της κλασικής εποχής θα πρέπει να θεωρήσουμε ως τους πρώτους φοροπαραδείσους, διότι εκεί οι έμποροι ξεφόρτωναν αρχικά τα προϊόντα που έφερναν από πιο μακριά, προκειμένου να τα μεταφέρουν κατόπιν προς την Αθήνα, προσπαθώντας να αποφύγουν το 2% του δασμού που επέβαλλε σε εισαγωγές το «κλεινόν άστυ».

Περίπου το ίδιο έκαναν το 12ο αιώνα και τα πλοία της χανσεατικής ένωσης στη Βαλτικη, τα οποία άλλαζαν κατά το δοκούν τα λιμάνια στα οποία ξεφόρτωναν, προκειμένου να αποφύγουν τους δασμούς. Την ίδια περίοδο, τα λιμάνια και τα νησιά της Μάγχης απέκτησαν ένα διακριτό φορολογικό καθεστώς απ' την υπόλοιπη Αγγλία, το οποίο διατηρείται έως σήμερα για τις νήσους Τζέρσεϊ, Γκέρνσεϊ και Μαν.

Η Ευρώπη
Κάτι που συνήθως δεν γίνεται αντιληπτό είναι ότι- παρότι θεωρείται φαινόμενο ανθηρό σε εξωτικές χώρες- αρκετές απ' αυτές τις ζώνες νομότυπης φοροδιαφυγής βρίσκονται στην Ευρώπη, με την Ελβετία να ξεχωρίζει ανάμεσα στα μεσαιωνικά δουκάτα και πριγκιπάτα, όπως το Λουξεμβούργο, το Μονακό και το Λίχτενσταϊν, καθώς και μεγαλύτερα κράτη, όπως η Ιρλανδία και η Κύπρος, που είναι μέλη της ΕΕ.

Οι ευρωπαϊκοί φορολογικοί παράδεισοι υπήρξαν, σε μεγάλο βαθμό, το πρότυπο που ακολούθησαν χώρες στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Η ελβετική νομοθεσία και ιδίως ο νόμος περί τραπεζικού απορρήτου υπήρξε η βάση κάθε προσπάθειας. Ο σχετικός νόμος θεσπίστηκε τη δεκαετία του '30, μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και λίγο πριν απ' τον Β' Π.Π., οπότε και υπήρξε φυγάδευση κεφαλαίων στην ουδέτερη Ελβετία, η οποία κατόρθωσε έτσι να βάλει χέρι σε ένα σημαντικό μέρος της περιουσίας των θυμάτων του Ολοκαυτώματος (τον περίφημο «χρυσό των Ναζί»).

Αλλά και η αμερικανική νομοθετική συνεισφορά ήταν σημαντική στον τομέα της δημιουργίας επιχειρήσεων «ταχυδρομικής θυρίδας» και της χαμηλότατης -ή και μηδενικής- φορολόγησης. Το βήμα έγινε τον 19ο αιώνα απ' την πολιτεία του Νιου Τζέρσεϊ, μετά από ιδέα και κατά τις οδηγίες Νεοϋορκέζων δικηγόρων, που συμβούλευσαν τον κυβερνήτη για το πώς θα κατορθώσει να αυξήσει τα έσοδά του.

NIKHTAΣ KOYΡΙΔΑΚΗΣ