By lel
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ… πριν από δώδεκα χρόνια, στις 22 Νοεμβρίου 2000, «έτρεξε» τον τελευταίο «αγώνα» της ζωής του, ένας από τους κορυφαίους δρομείς όλων των εποχών, ο Τσέχος Εμίλ Ζάτοπεκ. Τα επιτεύγματα του πασίγνωστα και συγκρίσιμα μόνο με τα αντίστοιχα του Πάαβο Νούρμι και του Χαϊλέ Γκεμπρσελάσιε στην υπεραιωνόβια ιστορία του μοντέρνου κλασικού αθλητισμού.
Ο τάφος του Εμίλ Ζάτοπεκ στο Ροζνόφ
Σε αυτό το αφιέρωμα, δεν θα σπαταλήσουμε το χρόνο σας στην απαρίθμηση των αμέτρητων επιτυχιών του, αλλά θα σας βοηθήσουμε να κατανοήσετε τον Ζάτοπεκ, μέσα από μικρά γεγονότα και περιγραφές ανθρώπων που τον έζησαν από κοντά.
———————————————————————————
Ο Εμίλ Ζάτοπεκ ήταν το μεγάλο όνομα της εποχής του, τη δεκαετία του ’50, με φιλοδοξίες που έφταναν μέχρι τα άστρα, αλλά αντίθετα με τη σημερινή ιλουστρασιόν, χολιγουντιανή πραγματικότητα, ήταν προσιτός, γήινος και ταπεινός, ίσως και λόγω των φτωχικών παιδικών του χρόνων.
Για αυτό, αν και είχε κερδίσει κάθε διαθέσιμο τίτλο, παρέμεινε προσγειωμένος και μετριόφρων και όλοι τον σεβόντουσαν και αναγνώριζαν το μεγαλείο του, ακόμα και πολλά χρόνια μετά την απόσυρσή του από τους στίβους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και «μπαρουτοκαπνισμένοι», συνηθισμένοι στη συναναστροφή με διασημότητες, δημοσιογράφοι, περίμεναν στην ουρά για ένα πολύτιμο ιδιόχειρο αυτόγραφό του.
Ως δρομέας ήταν απρόβλεπτος. Μπορούσε να μπει από την αρχή μπροστά σε μία κούρσα και να μην κοιτάξει πίσω, μέχρι και το νήμα ή να περιμένει να επιτεθεί στο τελευταίο βιράζ και να σπριντάρει καταπίνοντας τους αντιπάλους του, όπως στον περίφημο τελικό των 5000μ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1952. Μια διοργάνωση που τον ανέβασε στον Ολυμπο, αφού όχι μόνο δοκίμασε το αδιανόητο, να δηλώσει δηλαδή συμμετοχή σε 5.000μ, 10.000μ και Μαραθώνιο, αλλά κέρδισε κιόλας και στις τρεις αποστάσεις, δημιουργώντας σε όλες, νέο ολυμπιακό ρεκόρ. Χαρακτηριστική η σκηνή που ανακοινώνει στους ανθρώπους της Ομοσπονδίας του ότι θέλει να τον δηλώσουν και στον Μαραθώνιο.
«Μια στιγμή, έχεις δηλωθεί σε 5άρι και 10άρι ήδη και δεν έχεις ξανατρέξει σε Μαραθώνιο! Θα πεθάνεις στον δρόμο!». Ο Ζάτοπεκ έβαλε το δάχτυλο στο κρόταφο και απάντησε: «Θα δείτε, θα δείτε».
Και όλοι τον είδαν να καταρρίπτει το ολυμπιακό ρεκόρ με 2:23.03, κάνοντας πέντε τα ολυμπιακά του μετάλλια, καθώς είχαν προηγηθεί άλλο ένα χρυσό στα 10.000 και ένα ασημένιο στα 5000μ το 1948 στο Λονδίνο και τα δύο χρυσά στο Ελσίνκι λίγες μέρες νωρίτερα.
Δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς το μεγαλύτερο επίτευγμά της καριέρα του, που ολοκληρώθηκε το 1957 και να του απονείμει το υπέρτατο αθλητικό όσκαρ. Πέρα από τους θριάμβους του στους μεγάλους αγώνες, ο Ζάτοπεκ κατέρριψε και έξι παγκόσμια ρεκόρ. Οι 38 συνεχόμενες νίκες του όμως στα 10.000 από το Μάιο του ’48 μέχρι τον Ιούλιο του ’54 θέτουν σοβαρή υποψηφιότητα για το κορυφαίο κατόρθωμά του. Ακόμα και ο «πολύς» Χαϊλέ Γκεμπρσελάσιε έμεινε εφτά χρόνια αήττητος, ένα περισσότερο από τον Ζάτοπεκ, αλλά σε αυτό το διάστημα κέρδισε «μόλις» έντεκα κούρσες.
Το στυλ του, η τεχνική του στο τρέξιμο ήταν παράδειγμα προς αποφυγήν, τα κιλά του, το σουλούπι του, σίγουρα ακατάλληλα για Μαραθώνιο. Κάθε δρασκελιά του, έμοιαζε σαν να είναι η τελευταία του, θαρρείς και ήταν έτοιμος να σωριαστεί, εξαντλημένος στο έδαφος. Ο «άνθρωπος – ατμομηχανή», όμως, όπως εύστοχα τον αποκαλούσαν, ήταν ανεξάντλητος από «κάρβουνο» και η «ατμομηχανή» έτρεχε και έτρεχε όλο και πιο γρήγορα μέχρι τον τελευταίο «σταθμό».
Ο Ζάτοπεκ δεν είχε προπονητή ούτε μυστικό αποτελεσματικότητας δεν υπήρχε. Μόνο, δουλειά και ταλέντο. Για αυτό και απλόχερα χάριζε το πρόγραμμα της προπόνησής του, σε όποιον το ζητούσε. Ακόμα και μέσα στον αγώνα, στις προκριματικές σειρές, ενθάρρυνε τους αντιπάλους του να τον ακολουθήσουν, τον καθένα στη μητρική του γλώσσα με σκόρπιες λέξεις που είχε αποστηθίσει από τα αμέτρητα ταξίδια του.
Δείγμα της τεχνικής στο τρέξιμό του
Για όσους έχουν την περιέργεια τι διάολο προπόνηση έκανε και ήταν τόσο αποτελεσματικός, ιδού κάποια από τα προγράμματά του:
Το 1948 έκανε καθημερινά 5Χ200μ, 200μ αποκατάσταση, 10Χ400μ, 200μ αποκατάσταση, 5Χ200μ,
200μ αποκατάσταση. Η λογική του ήταν «γρήγορη εκκίνηση – σταθερός ρυθμός – γρήγορος τερματισμός».
Ένα χρόνο αργότερα, ο όγκος αυτής της προπόνησης του φάνηκε «παιχνιδάκι», για αυτό διπλασίασε τη δοσολογία, ενώ το 1950 έφτασε να κάνει 20Χ200μ, 40Χ400μ, 20Χ200μ καθημερινά, δηλαδή 32 χιλιόμετρα!
Ο ρυθμός ήταν 64’’ τα πρώτα δέκα 400άρια, τα επόμενα στα 68’’, τα άλλα δέκα στα 72’’ και η τελευταία δεκάδα στα 76’’. Τα δε 200άρια της αποκατάστασης μεταξύ των κομματιών, έβγαιναν στα 30’’!
Όταν ρωτήθηκε πώς είναι δυνατόν να μην κουράζεται με τόση προπόνηση, απάντησε:
«Κούραση; Δεν υπάρχει χρόνος να το σκέφτομαι!»
Καταλαβαίνετε τώρα γιατί δεν δίστασε να προσθέσει τον Μαραθώνιο στο ολυμπιακό του μενού το 1952…
Η νίκη του στο Μαραθώνιο
——————————————————————————————-
Από το ταπεινό Κοπρίβνιτσε, ήρωας της Τσεχοσλοβακίας
Το Κοπρίβιντσε, η πόλη που γεννήθηκε ο Εμίλ Ζάτοπεκ
Γιος επιπλοποιού, ο Ζάτοπεκ γεννήθηκε στο Κοπρίβνιτσε της Μοραβίας στις 22 Σεπτεμβρίου του 1922 και είχε πέντε αδέλφια. Όταν θέλησε να αρχίσει να τρέχει, η συμβουλή που πήραν ήταν: «Μην τρέχεις, θα διαλύσεις τις σόλες των παπουτσιών σου. Αν δεν ξέρεις τι να κάνεις, ασχολήσου με τον κήπο!».
Ο μικρός Εμίλ παράκουσε την εντολή και έτρεχε κρυφά. Όταν μια μέρα η αδερφή του τον είδε κόκκινο και αλαφιασμένο, κατάλαβε τι έγινε και τον «έδωσε» στους γονείς τους. Ο Εμίλ, όμως είχε έτοιμη τη δικαιολογία: «Η δασκάλα με έστειλε να αγοράσω λουκάνικα και εντυπωσιάστηκε από το πόσο γρήγορα επέστρεψα».
Μετά το Δημοτικό πήγε στην πόλη Μπάφα κοντά στο Ζλιν για να συνεχίσει τις σπουδές του. Εμεινε σε έναν ξενώνα και τη μέρα δούλευε σε τσαγκάρη. Το απόγευμα πήγαινε στο «βιομηχανικό» σχολείο.
Το Μάιο του ’41 όλα τα παιδιά του σχολείου που έμεναν στους ξενώνες έπρεπε να τρέξουν υποχρεωτικά σε έναν αγώνα 100μ. Ο Ζάτοπεκ παραπονέθηκε ότι τον πόναγε το γόνατο, αλλά δεν είχε άλλη επιλογή. Μπήκε στην εκκίνηση και θυμήθηκε τα λόγια του πατέρα του «Όταν κάνεις κάτι, να το κάνεις καλά».
Ετρεξε, βγήκε δεύτερος και απογοητεύτηκε. Υποσχέθηκε στον εαυτό του να μην ξανατρέξει.
Ο υπεύθυνος του σχολείου, όμως, είχε άλλη άποψη και σε μια χώρα σύμμαχο της ναζιστικής Γερμανίας, το «όχι» δεν υπήρχε ως απάντηση.
Ο Ζάτοπεκ συνέχισε να τρέχει σε τοπικούς αγώνες μέχρι που τον έστειλαν να δουλέψει ως μυλωνάς σε εργοστάσια πυρίτιδας, ένα μέρος που έβλαπτε τα πνευμόνια του.
Το 1942 ένας φίλος του τον χρονομέτρησε στα 2.000μ. Εκανε 5:36, χρόνος καλύτερος από το εθνικό ρεκόρ. Από εκεί και πέρα τα ρεκόρ έπεφταν το ένα μετά το άλλο.
Το 1945 μπήκε στον στρατό ως δόκιμος και τον Αύγουστο του 1946 έτρεξε στον πρώτο μεγάλο διεθνή αγώνα το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του Οσλο όπου ήρθε 5ος με 14:25.05, νέο εθνικό ρεκόρ.
Ως στρατιώτης έτρεχε 10-16 χλμ την ημέρα μέσα στο δάσος, με άρβυλα στα πόδια και δάδα στα χέρια όταν νύχτωνε.
Το 1948 παντρεύτηκε την Ντάνα Ινγκροβα, κόρη του διοικητή του, που ήταν πρωταθλήτρια στο ακόντιο. Με την Ντάνα (Ζατόπκοβα μετά το γάμο), πήραν μέρος μαζί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948. Η Ντάνα ήρθε 7η, αλλά το 1952 κέρδισε το χρυσό μετάλλιο και το 1960 το ασημένιο, ενώ ήταν 4η το 1956.
To φιλί από την σύζυγό του Ντάνα, μετά τη νίκη του στο Μαραθώνιο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1952
Η Ντάνκα πάντοτε τον συνόδευε στην προπόνηση. Μια μέρα έσπασε τον αστράγαλό της και του ανακοίνωσε ότι δυστυχώς, για πρώτη φορά, δεν θα μπορούσε να έρθει μαζί του. Ο Εμίλ απάντησε «ανοησίες» και την κουβάλησε την πλάτη του μέχρι το προπονητήριο.
Ο Εμίλ και η Ντάνα «έγιναν» νόμισμα
Στην περίφημη Ανοιξη της Πράγας, το 1968, ο Εμίλ ήταν ταγματάρχης σε ένα ας πούμε… ΑΣΑΕΔ της εποχής. Δεν καλύφθηκε όμως πίσω από τον μανδύα των προνομίων του. Βρέθηκε στην καρδιά των γεγονότων στη μεγάλη επανάσταση και παρότρυνε τον κόσμο να αντισταθεί στα σοβιετικά τανκς.
Η αντίδραση του καθεστώτος ήταν σκληρή. Καθαιρέθηκε από τον στρατό και για να τον εξευτελίσουν τον έχρισαν οδοκαθαριστή. Αντί όμως να τον ταπεινώσουν, ο Ζάτοπεκ έγινε αντικείμενο λατρείας από τον απλό κόσμο που τον ακολουθούσε κατά πόδας και τον χειροκροτούσε όση ώρα στεκόταν με τη σκούπα στο δρόμο και καθάριζε. Η αποθέωση!
Η αποκατάσταση του Εμίλ από τις Αρχές έγινε στις 9 Μαρτίου του 1990 από τον Βάτσλαβ Χάβελ τον πρόεδρο της ελεύθερης πια από τον σοβιετικό-κουμουνιστικό ζυγό, Τσεχοσλοβακία.
———————————————————————————————
Το πιο όμορφο δώρο
O Ρον Κλαρκ
Το περιστατικό που ακολουθεί με πρωταγωνιστές τον Ζάτοπεκ και τον μεγάλο, αλλά άτυχο στους μεγάλους αγώνες, Αυστραλό δρομέα, Ρον Κλαρκ, περιγράφει ιδανικά την ψυχοσύνθεση του μεγάλου Τσεχοσλοβάκου δρομέα:
Το 1967 ο Κλαρκ είχε ταξιδέψει στην Πράγα για να συναντήσει τον Ζάτοπεκ. Στο τέλος του ταξιδιού του κι ενώ βρισκόταν στο αεροδρόμιο περιμένοντας να περάσει από τον έλεγχο διαβατηρίων, ο Ζάτοπεκ του δίνει το χέρι του για να τον αποχαιρετήσει και τοποθετεί κρυφά στην χούφτα του ένα μικρό πακετάκι. Ο Κλαρκ τα χάνει, θεωρεί ότι του δίνει κάτι να βγάλει από την σοβιετοκρατούμενη χώρα του, και δεν ανοίγει το κουτάκι, παρά μόνο όταν πια το αεροπλάνο έχει περάσει τον εναέριο χώρο της Τσεχοσλοβακίας. Όταν το άνοιξε, ο Αυστραλός, που κατέρριπτε το ένα παγκόσμιο ρεκόρ μετά το άλλο στις μεγάλες αποστάσεις, αλλά δεν είχε καταφέρει να κατακτήσει έναν ολυμπιακό τίτλο, έμεινε με το στόμα ανοιχτό: Ηταν το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο των 10.000 από τους Αγώνες του 1952! Μόλις τότε ο Κλαρκ ανακάλεσε στη μνήμη του τα λόγια που του ψιθύρισε ο Ζάτοπεκ περνώντας το κουτί στην παλάμη του: «Επειδή το αξίζεις…».
Ο ίδιος ο Κλαρκ περιγράφοντας τα συναισθήματά του για το γεγονός είπε αργότερα σε συνέντευξή του:
«Δεν πιστεύω ότι υπάρχει άνθρωπος που έχει εκτιμήσει ένα δώρο όπως εγώ αυτό το μοναδικό μου χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο. Οχι για την αξία του αυτή καθαυτή, αλλά λόγω του πνεύματος του ανθρώπου που αντιπροσωπεύει».
Βασίλης Γεωργιώτης
Η εντυπωσιακή του εμφάνιση στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1952
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου