Το Αιγαίο ως Παράκτιο Αρχιπέλαγος σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο

Η δυνατότητα που παρέχεται στην Ελλάδα να αναγνωρίσει το Αιγαίο ως παράκτιο αρχιπέλαγος σύμφωνα με την έννοια που του δίνεται στο διεθνές δίκαιο από το άρθρο 7 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας διασφαλίζει την ικανότητα της χώρας να θεωρείται ο χώρος αυτός ενιαίος όταν παράκτια και νησιωτική περιοχή γειτνιάζουν. Ειδικότερα, τα νησιά ενώνονται μεταξύ τους με ευθείες γραμμές και σχηματίζουν ένα ενιαίο αρχιπέλαγος το οποίο με τη σειρά του ενώνεται με τη στεριά.

Έτσι, τα νερά μεταξύ των νησιών θεωρούνται εσωτερικά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, δηλ. χωρικά ύδατα.

Πρέπει να τονιστεί ότι αυτή η ικανότητα αυτή, το δικαίωμα, παρέχεται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο μόνο σε περίπτωση αρχιπελαγικού αιγαίου, κι όχι με την επέκταση σε 12 νμ ή την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας – ΑΟΖ. Η ΑΟΖ κληρονομεί όλα τα προβλήματα της υφαλοκρηπίδας, τα δε νερά πάνω

από την ΑΟΖ, όπως και της υφαλοκρηπίδας, θεωρούνται διεθνή. ΑΟΖ σημαίνει δηλαδή διεθνοποίηση του Αιγαίου, καθώς όλα εκείνα τα περάσματα που χρησιμοποιεί η Τουρκία για να στέλνει πολεμικά και να κάνει έρευνες θα θεωρούνται μη εθνικά, αλλά διεθνή. Αντίθετα, με την αναγνώριση του Αιγαίου ως παρακτίου αρχιπελάγους – coastal archipelago – τα νερά μεταξύ των νησιών θεωρούνται εθνικά, χωρικά ύδατα  κ΄εδαφική επικράτεια. Έτσι , επιλύεται αυτόματα και το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας – ΑΟΖ.

Ο ορισμός της χώρας μας ως παρακτίου αρχιπελάγους με τη νομική και γεωφυσική έννοια του όρου, μας δίνει το δικαίωμα να προσπεράσουμε, να εγκαταλείψουμε τη μέχρι τώρα επιχειρηματολογία για τα 6 ή 12 νμ, καθώς θεωρείται ξεπερασμένη και παρωχημένη έννοια για τα αρχιπελάγη. Το άρθρο 7 προβλέπει πως η επέκταση των χωρικών υδάτων γίνεται υπερκαλύπτοντας τα μέχρι πρότινος διεθνή ύδατα.

Σε εφαρμογή των παραπάνω αρχιπελαγικών διατάξεων η Τουρκία έκλεισε το στενό του Βοσπόρου, καθώς από το 1964 και μετά ο χώρος μεταξύ Ίμβρου – Τενέδου, όπου και καταλήγει το στενό, θεωρείται εσωτερικός. Με άλλα λόγια, τα χωρικά ύδατα των νησιών ενώθηκαν αναμεταξύ τους και με τη στεριά, κι έτσι αυτή τη στιγμή που μιλάμε ο χώρος μεταξύ Ίμβρου – Τενέδου και του στενού του Βοσπόρου εξομοιούται με τη στεριά. Έχουμε δηλαδή πλήρη εφαρμογή των αρχιπελαγικών διατάξεων από την Τουρκία στο Αιγαίο, αλλά όχι από την Ελλάδα. Το Πίρι Ρέις έπλεε πριν από περίπου 1 μηνα  σε αυτόν ακριβώς τον αρχιπελαγικό χώρο, τον ίδιο που χρησιμοποίησε και η τούρκικη φρεγάτα. Μόνο με το αρχιπελαγικό αιγαίο προσφέρεται έδαφος για αντίκρουση των τουρκικών επιχειρημάτων ότι ο χώρος μεταξύ των νησιών θεωρείται διεθνής,

Τι σημαίνουν τα παραπάνω? Ότι ενώ με την εφαρμογή των 6 ή 12 νμ η Χίος και η Μυτιλήνη θα ήταν 2 αποκομμένα κι απομονωμένα νησιά από απόψεως χωρικών υδάτων, όπως είναι σήμερα με την εφαρμογή του άρθρου 7 –των ευθειών ακτογραμμών βάσης- τα νησιά ενώνονται και ο μεταξύ τους θαλάσσιος γεωγραφικός χώρος θεωρείται εσωτερικός. Με λίγα λόγια, τα αναμεταξύ τους ύδατα θεωρούνται χωρικά κι εξομοιούνται με τη στεριά. Το αρχιπέλαγος περικλείεται με ευθείες ακτογραμμές βάσεως στην προμετωπίδα με την Τουρκία, από τη Σαμοθράκη και τη Λήμνο, μέχρι και το Καστελόριζο, και θεωρείται ενιαίος κι αρχιπελαγικά δομημένος χώρος, σε ενιαία δόμηση με τη στεριά, όπως απαιτεί το άρθρο.

Στην περίπτωση του Αιγαίου, να συμπληρώσω, τα εσωτερικά νερά, χωρικά ύδατα πλέον, δημιουργούν ένα ενιαίο αρχιπελαγικό στενό το οποίο διακλαδώνεται σα νευρώνες, με τα διάφορα περάσματα μεταξύ των νησιών, στο χάρτη του Αιγαίου.

Το Αιγαίο, εκτός από παράκτιο αρχιπέλαγος, αποτελεί και στενό με τη διεθνοδικαιϊκή έννοια του όρου κι ακόμη δεν το έχουμε αναγνωρίσει.

Δεδομένου ότι η Συνθήκη της Λωζάννης αποφάσισε να δοθεί το στενό του Βοσπόρου στην Τουρκία, ενώ το στενό του Αιγαίου στην Ελλάδα, με την εφαρμογή των ευθειών ακτογραμμών η Ελλάδα μπορεί για πρώτη φορά στην Ιστορία της να ελέγχει την έξοδο του στενού του Βοσπόρου με το κλείσιμο του στενού Λήμνου – Μυτιλήνης.

Η χώρα δεν αποτελεί «αρχιπελαγικό κράτος» με την έννοια του αρθ 46 γιατί θα έπρεπε να αποτελείται εξ ολοκλήρου από νησιά, αλλά παράκτιο αρχιπελαγικό κράτος με την έννοια του άρθρου 7 της Σύμβασης, το οποίο απαιτεί τη γειτνίαση ηπειρωτικού – αρχιπελαγικού χώρου.

Ο κανόνας εφαρμόζεται από την πλειοψηφία των χωρών-μελών του ΟΗΕ, επί παραδείγματι από τη Ρωσία στην Aρκτική περιοχή της, από τον Καναδά στο Αρκτικό παράκτιο αρχιπέλαγος, το μεγαλύτερο στον κόσμο, το 1985, και το νορβηγικό αρχιπέλαγος.

Η πρώτη χώρα που τον εφάρμοσε ήταν η Νορβηγία το 1951 με την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης να της επικυρώνει το δικαίωμα αναγνωρίσεως του  παρακτίου αρχιπελάγους της. Η απόφαση και η διεθνής πρακτική στην εφαρμογή του κανόνα σε όσες χώρες έχουν παράκτια αρχιπελάγη είχαν σαν αποτέλεσμα την ενσωμάτωση του στη διεθνή Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας του 1982 και συγκεκριμένα στο άρθρο 7 της Σύμβασης. Έτσι καθιερώθηκε ο όρος coastal archipelago στη συνείδηση των κρατών και στο διεθνές δίκαιο γενικότερα.

Γιώργος Χρήστου

Δικηγόρος LLM Kent

This entry was posted in Αντιθέσεις. Bookmark the permalink.