Και ξαφνικά… Εγεννήθη ημίν Αβρανάς.

Panagiotis Timogiannakis

Και ξαφνικά… Εγεννήθη ημίν Αβρανάς. Αλέξανδρος Αβρανάς. Κι από κεί που δεν τον ξέραμε, τώρα, θα αρχίσουμε να ασχολούμαστε και να νοιαζόμαστε γι αυτόν. Διότι το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας επέλεξε να τον «ασημώσει» με δύο από τα κορυφαία βραβεία του: Της Σκηνοθεσίας αλλά και της ερμηνείας – Κύπελο Volpi παρακαλώ, ιστορικό κινηματογραφικό βραβείο!- για τον Ελληνα ηθοποιό, τον σεμνότατο κι αξιότατο Θέμη Πάνου. Που σημαίνει ότι ο Αβρανάς που ως χτες δεν ξέραμε, δεν παίρνει απλώς το βραβείο σκηνοθεσίας επειδή επέδειξε ένα στυλ, ας πούμε, ή επειδή έθιξε ένα θέμα που άλλος ως τότε δεν είχε αγγίξει μα επιβραβεύεται κι ως σκηνοθέτης ηθοποιών. Όταν έρχεται η Βενετία, ή οποιοδήποτε Φεστιβάλ, που έχει περιορισμένο αριθμό βραβείων για να δώσει, μια και τα Φεστιβάλ δεν είναι Ακαδημίες ώστε να επιβραβεύουν τα επιτεύγματα σε όλους ή στους περισσότερους τομείς που απαρτίζουν τη δημιουργία μιάς κινηματογραφικής ταινίας (βλ Οσκαρ αλλά και λοιπών Ακαδημιών) αλλά έχει ένα μικρό αριθμό βραβείων.
Και στα Φεστιβάλ – κι αυτός είναι ένας λόγος που συχνά – πυκνά δέχονται κριτική, ότι δηλαδή μοιράζουν οι επιτροπές τα βραβεία, ένα στην κάθε ταινία, όπως στα παιδάκια που μοιράζουμε καραμέλες. Να πάρουν από μία το καθένα.. πρέπει να γίνει αυτή η τακτοποίηση.
Κατά καιρούς, παραβαίνουν τον κανόνα και δίνουν κάτι ακόμα σε μια ταινία, όπου σε τέτοια περίπτωση σημαίνει πως η ταινία άρεσε ξεχωριστά. Όταν λοιπόν έρχεται η Βενετία, για να συνεχίσω την παραπάνω φράση που άφησα μισή και μαζί με τη σκηνοθεσία του δίνει βραβείο και για τον ερμηνευτή του, έχουμε θρίαμβο.
Θα μου πείτε, όλα αυτά τα λες επειδή «μίλησε» η Βενετία;
Επιτρέψτε μου να ανοίξω εδώ μια παρένθεση και να πω πως όταν είχε έλθει πριν από κάποια χρόνια στην Ελλάδα ο Μάρλον Μπράντο, καλεσμένος από το Ίδρυμα Λάτση, είχε πλέξει το εγκώμιο της Ειρήνης Παππά ως ηθοποιού και τραγωδού.
Αμέσως μετά έσπευσαν να τη ρωτήσουν πολλοί πως αισθάνεται για την τιμή κλπ. Κι εκείνη θυμάμαι που έκανε την απάντηση ερώτηση λέγοντας «Τώρα με θυμηθήκατε;
Επειδή το είπε ο Μάρλον Μπράντο;
Αν δηλαδή δεν το έλεγε δεν θα ήμουν αυτή που είμαι;»
Το θέμα είναι πως εκείνη τη στιγμή κανείς δεν βρήκε το θάρρος να της απαντήσει «Ναι, επειδή το είπε ο Μάρλον Μπράντο αποκτά ιδιαίτερη σημασία!»
Κλείνω λοιπόν την παρένθεση και λέω το ίδιο για τον Αβρανά; Τώρα ασχολούμαστε όλοι μαζί του; Επειδή τον βράβευσε, τον διπλοβράβευσε, η Βενετία;
Κι όπως ερωτώ, απαντώ: Ναι!
Επειδή τον βράβευσε η Βενετία. Με πρόεδρο της κριτικής επιτροπής που πήρε στους ώμους του τη μεγάλη υπέρβαση, τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι. Ο οποίος Μπερτολούτσι έκανε τη φετινή Βενετία «καλοκαιρινή». Με την έννοια ότι πήγε εκεί, αποδέχτηκε τη θέση του προέδρου του προέδρου της κριτικής επιτροπής που του πρότεινε ο παλιός του φίλος Αλμπέρτο Μπαρμπέρα, ο διευθυντής του Φεστιβάλ, για να κάνει πράξη τις επαναστατικές διαθέσεις της νιότης του. «Χρυσό Λιοντάρι» σε ντοκιμαντέρ (το «SacroGra» του Ιταλού Τζανφράνκο Ρόζι), «Αργυρό Λιοντάρι» για τη σκηνοθεσία και Κύπελλο Volpiγια την καλύτερη ανδρική ερμηνεία σε ένα νεαρό αντικονφορμιστή Ελληνα, τον Αλέξανδρο Αβρανά.
Ω, ναι, τον Αβρανά ως κινηματογραφική οικογένεια τον ξέραμε. Ως πλατύ ελληνικό κοινό, όχι. Τον ξέραμε και τον καλοξέραμε. Αφού είχε πάρει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης πριν λίγα χρόνια, το πρώτο βραβείο για την ταινία «Without».
Μια ταινία στην οποία ο εικαστικός καλλιτέχνης, διότι περί αυτού πρόκειται, ο οποίος έχει ζήσει στο Βερολίνο (νομίζω ότι εξακολουθεί να είναι μόνιμος κάτοικος της γερμανικής πρωτεύουσας αλλά μπορεί στο μεταξύ να έχει μετακομίσει…), είχε επιχειρήσει να παντρέψει τον εικαστικό εαυτό του με τις κινηματογραφικές του αναζητήσεις.
Η ταινία είχε πάρει το πρώτο βραβείο αλλά είχαν πέσει πάνω του να τον φάνε. Μια λύσσα απερίγραπτη θυμάμαι, αντάξια του ελληνικού φθόνου, που τον έχουν χορτάσει όλοι οι δοξασμένοι καλλιτέχνες στον τόπο μας, ακόμα κι αυτοί που έκαναν τις μεγάλες διεθνείς καριέρες – προπάντων αυτοί. Από Μιχάλη Κακογιάννη, Μελίνα Μερκούρη, Ειρήνη Παππά μέχρι Θόδωρο Αγγελόπουλο αλλά και Μαρία Κάλλας και Δημήτρη Μητρόπουλο και δεν έχω όρεξη να συνεχίσω να αραδιάζω ονόματα.
Ο εναντίον του φθόνος όταν ανακοινώθηκε εκείνη η βράβευση ήταν τόσος ώστε να γίνεται τρομακτικός.
Αποτέλεσμα:
Η ταινία, αν και πήρε το πρώτο βραβείο, δεν κατάφερε να βρει διανομέα στον τόπο της. Δεν παίχτηκε στα σινεμά, δεν την είδε άνθρωπος, δεν τον έμαθαν τον Αβρανά οι Έλληνες.
Και δεν τέλειωσε εκεί η πικρή εμπειρία: Αν και σύμφωνα με τον ελληνικό νόμο, η ταινία που παίρνει το Α’ Βραβείο στη Θεσσαλονίκη (τότε υπήρχε ο θεσμός των Κρατικών Βραβείων) υποβάλλεται αυτομάτως από την Ελλάδα για το ξενόγλωσσο Οσκαρ, η περίπτωση του «Without» προσέκρουσε στο καταστατικό της Αμερικανικής Ακαδημίας των Οσκαρ που ορίζει ρητώς ότι για να γίνει δεκτή μια ταινία ως επίσημη πρόταση της χώρας της πρέπει να έχει προβληθεί επαγγελματικά σε κινηματογράφους της χώρας, κανονικά, με εισιτήριο.
Και το «Without» δεν είχε παιχθεί…
Ο φθόνος είχε κάνει τη «δουλίτσα» του. Δεν την είχε πάρει την ταινία διανομέας, δεν μπορούσε να προβληθεί σε αίθουσες, άρα δεν μπορούσε να πάει και για το Οσκαρ.

Ποιος να του τόλεγε του Αβρανά, πως στην επόμενη ταινία του θα κρατούσε στα χέρια του το «Αργυρό Λιοντάρι» της Βενετίας ως βραβείο σκηνοθεσίας, δοσμένο από τον ενθουσιασμένο με την ταινία Μπερνάρντο Μπερτολούτσι που άφησε να εννοηθεί ότι και για τις δύο υπερβραβευμένες ταινίες του 70ού Φεστιβάλ η αποδοχή των μελών της Κριτικής Επιτροπής ήταν ομόθυμη κι ότι ο δρόμος που του έκλεισαν τότε οι φθονεροί συμπατριώτες και πιθανόν συνάδελφοι έστω της ευρύτερης κινηματογραφικής φαμίλιας ή και νομενκλατούρας, θα τον έστελνε στην αγκαλιά ενός εκ των τριών μεγαλυτέρων Φεστιβάλ του κόσμου.
Το ίδιο ισχύει και για τον πρωταγωνιστή Θέμη Πάνου, που αν το είχε πάρει μόνος του το βραβείο στη Βενετία κι όχι μαζί με τον σκηνοθέτη του, θα είχαν πέσει πάνω του περισσότεροι ενώ τώρα ελαφρώς επισκιάζεται. Σιγά το πρόβλημα. Ένας αθόρυβος ηθοποιός, ένας σοβαρός καλλιτέχνης, που έχει 30 χρόνια από τη ζωή του στο θέατρο, δέχεται την πρόταση ενός νεαρού σκηνοθέτη χωρίς περγαμηνές ως εκείνη τη στιγμή και χωρίς ωθήσεις, και ξαφνικά ανεβαίνει στο podium της SalaGrande για να καταγραφεί στην Ιστορία του Φεστιβάλ ως ένας από τους βραβευμένους του πλάι σε τι ονόματα; Σε όλους τους μεγάλους που βράβευσε η Βενετία.
Αντί, όμως, να πούμε ονόματα, μπορούμε για τον ΘΕΜΗ ΠΑΝΟΥ να πούμε πως είναι ο ΤΡΙΤΟΣ Έλληνας ηθοποιός, μετά την ΚΑΤΙΝΑ ΠΑΞΙΝΟΥ και τη ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ, που βραβεύεται σε μία από τις τέσσερις κορυφαίες κινηματογραφικές εκδηλώσεις του κόσμου δηλαδή τα Οσκαρ και την τριάδα των Φεστιβάλ (Κάννες, Βενετία, Βερολίνο). Η Κατίνα Παξινού πήρε το Οσκαρ το 1944 για το «Για ποιόν χτυπά η καμπάνα;», η Μελίνα Μερκούρη πήρε το βραβείο των Καννών το 1960 για το «Ποτέ την Κυριακή» κι ο Θέμης Πάνου παίρνει το 2013 το Κύπελλο Volpiτης καλύτερης ανδρικής ερμηνείας στο Φεστιβάλ Βενετίας για το «MissViolence», την ταινία του Αλέξη Αβρανά.
Όσο για τον ίδιο τον Αβρανά που είχε χαθεί μετά τον φθονερό θρίαμβο της Θεσσαλονίκης κι ήταν κάπου στο Βερολίνο ενώ τώρα βρίσκεται στο Τορόντο κρατώντας αγκαλίτσα το «Αργυρό Λιοντάρι»… ναι… αν δεν τον είχε βραβεύσει η Βενετία δεν θα τον συζητάγαμε.
Τώρα, όμως, που τον βράβευσε και με τον τρόπο που αναφέραμε, του οφείλουμε ένα τεράστιο σεβασμό.
Ακόμα κι αν δεν θα είναι στα γούστα μας η ταινία του, όταν θα παιχθεί και τη δούμε.
Παναγιώτης Τιμογιαννάκης
(μέλος της European Film Academy)