Η ΚΙΒΔΗΛΗ ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΛΟΥΗ

Με το θέμα αυτό έχω ασχοληθεί και άλλη φορά και βέβαια δεν έχω τελειώσει ακόμα. Αναφέρομαι στην "αρπαγή" της πρώτης Ολυμπιακής νίκης του Μαραθώνιου δρόμου το 1896 από τον Σπύρο Λούη σε βάρος του Μανιάτη Χαρίλαου Βασιλάκου (καταγωγής Λυγερέα-Γυθείου). Σε πολύ παλαιότερο φύλλο έχω γράψει αναλυτικά για αυτό και θα επανέλθω ποικιλότροπα και δυναμικότερα όταν θα έρθει η ώρα.

Στην πορεία των ερευνών μου βρήκα πάμπολα πρόσθετα στοιχεία και συνάντησα διάφορους ανθρώπους. Ένα από τα σημαντικώτερα στοιχεία μου τα έδωσε ο σεβάσμιος Θάνος Κουτσικόπουλος παλαιός αθλητής και επτά φορές κριτής Ολυμπιακών Αγώνων, ο οποίος είχε την καλωσύνη να μου στέλνει αποδεικτικές επιστολές του με θέμα την μεγάλη απάτη του Σπύρου Λούη.

Την τελευταία του επιστολή δημοσιεύω, έχοντας λάβει την άδειά του, διατηρώντας το κείμενο όπως είναι.

Ας την διαβάσει προσεκτικά ο αναγνώστης και ας κρίνει μόνος του.

Ντόναλντ Μακφαίηλ

Η ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΛΟΥΗ ( 1896)

Το παρόν είναι ανατύπωσις της ερεύνης πού έκανα το 1946 στα γραφεία της Ε.Ο.Α. (Ελληνικής Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων), με την βοήθεια του Προεδρείου και του τότε Διευθυντού της Ε.Ο.Α., με την ευκαιρία του εορτασμού της 50ρίδος των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896.

Όπως αναφέρω, μου εζητήθηκε να μη κοινοποιήσω τα στοιχεία που αμφισβητούσαν την "νίκη" του Λούη "για να μη γίνη ζημία στον Ελληνικό Αθλητισμό". Με τον πρόσφατο εορτασμό της Εκατονταετηρίδος θυμήθηκα την τότε έρευνά μου και - μια πού είμαι ακόμη εν ζωή και θεωρώ ότι δεν υπάρχει λόγος αποκρύψεως επειδή όλοι όσοι έπαιξαν κάποιο ρόλο το 1896 δεν ζουν, προβαίνω σε ανατύπωση με ελαφρές προσαρμογές (που δεν επηρεάζουν την ουσία):

 ΙΣΤΟΡΙΚΟΚατά την 100ετία που επέρασε γράφηκαν, λογικά άλλωστε, πολλά εγκωμιαστικά άρθρα και σημειώματα για την Ολυμπιακή Νίκη του Σπύρου Λούη στον Μαραθώνιο των πρώτων συγχρόνων Ολυμπιακών Αγώνων που έγιναν την άνοιξη του 1896 στην Αθήνα. Επειδή όμως, περιέργως, δεν εγράφηκε τίποτα για τις τότε αμφισβητήσεις σημαντικής μερίδας της κοινής γνώμης - ειδικά των ιστορικών - σχετικά με την ανακηρύξη του Λούη εις βάρος του καταταγέντος δευτέρου Χαριλάου Βασιλάκου, η αντικειμενική ιστορική αλήθεια επιβάλλει την παράθεση της ουσίας των αμφισβητήσεων ως και των αντικειμενικών ιστορικών στοιχείων που προέκυψαν.

Άλλωστε δεν επεδιώκετο πια (1946) αναθεώρησις των αποτελεσμάτων, πράγμα που απέκλεισε στην προ 50ετίας έρευνά μου με το τότε Προεδρείο της ιδικής μας Ε.Ο.Α., καίτοι - ιδίως ο προεδρεύων φίλος μου Νικ. Μπαλτατζής - εθεώρει

την ανακήρυξη του Λούη ως "πεπλανημένη" λέγοντας: "Μην τα σκαλίζης, ό,τι έγινε έγινε. Τέτοια ανακίνησις μόνο ζημία θα κάνει στον Ελληνικό αθλητισμό", όπως αναφέρω στη συνέχεια.

Σπίτι μου, 25-30 έτη μετά τον Μαραθώνιο, αλλά και παίζοντας με τους συμμαθητές μου, είχα κάποια αόριστη αντίληψη - ιδίως από νύξεις του πατέρα μου - περί "κατεργαριάς" του Λούη, στην οποία δεν έδωσα συνέχεια λόγω ηλικίας. Θυμούμαι όμως έντονα, όταν ήμουν στο τότε Γυμνάσιο, έντονη παρατηρήση θείου μου όταν άκουσε να λέμε "έτρεχε σαν τον Λούη", ότι ο Λούης δεν ενίκησε "γιατί έκανε τη μισή διαδρομή πάνω σε κάρο".

Το 1930 και την προπολεμική δεκαετία ασχολήθηκα ερασιτεχνικά αλλά εντατικά με την Ιστορία (που μου εδίδαξε την αντικειμενική έρευνα όλων των στοιχείων και απόψεων) ως και την Άθληση, κυρίως σε δρόμους αντοχής, με τον νέο λαμπρό προπονητή Οττο Σίμιτσεκ, αν και κάποια σοβαρή εγχείρησις στην κνήμη όταν ήμουν έφηβος, έστρεψε τα αθλητικά μου ενδιαφέροντα προς άλλες - κατευθύνσεις χωρίς να διακόψω την ισόβιο φιλία και επαφή με αυτόν, που έγινε και τεχνικός σύμβουλος της Ε.Ο.Α.

Κάποτε, όταν έφευγε η Ολυμπιακή Αποστολή του 1936 στους Ο.Α. του Βερολίνου, του είπα ότι η απόφασις να τεθή επί κεφαλής της ομάδος μας ο Λούης με φουστανέλα δεν ήταν επιτυχής πρώτα επειδή ο Λούης δεν φορούσε φουστανέλα αλλά και λόγω των εντατικών παλαιών αμφισβήτησεων. Ο Σίμιτσεκ απήντησε ότι η απόφασις της φουστανέλας δεν ήταν ιδική του, όσον δε αφορά τις παλαιές "αμφισβητήσεις" όλα ξεχάστηκαν. Δηλαδή ο μελετηρός αρμόδιος σύμβουλος της Ε.Ο.Α. αναγνώριζε ότι υπήρχε θέμα.

Με το τέλος της Κατοχής συνεργαζόμουν κατά τα πρώτα μεταπολεμικά έτη με την Ε.Ο.Α., συνάψας στενές σχέσεις με την τότε ηγεσία δηλαδή τον προεδρεύοντα αντιπρόεδρο Νίκο Μπαλτατζή (μετέπειτα Γ.Γ. Αθλητισμού, υφυπουργό κλπ.) και τον εμψυχωτή γεν. γραμματέα Ιωαν. Κετσέα. Ενδιαφέρθηκα να ερευνήσω το θέμα από τα αρχεία της Ε.Ο.Α. και άλλες πηγές.

Ο Ν. Μπαλτατζής ήταν απόλυτος: "η δήθεν νίκη του Λούη ήταν ψευδής", ο δε ολιγόλογος Κετσέας που εγνώριζε πολλά μου έλεγε: "μη τα σκαλίζης, μόνο ζημία θα γίνη στον Ελλην. Αθλητισμό", Ο Ν. Μπαλτατζής με οδήγησε στην ανεύρεση στοιχείων, κυρίως για την ανάμιξη του ταγματάρχη Ι. Παπαδιαμαντοπούλου, υπασπιστού του Βασιλέως Γεωργίου, μέλους της Οργαν. Επιτροπής των Ο.Α. και ειδικού εφόρου του Μαραθωνίου δρόμου του 1896. Όταν είπα στον Μπαλτατζή τι μου είπε ο θείος μου περί κατεργαριάς του Λούη και περί του ημίσεως της διαδρομής με κάρο, εγέλασε: "καλά στα είπε ο θείος σου, μόνο ότι την μισή διαδρομή την έκανε με άλογο και όχι με κάρο" !

 ΟΙ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΙΗ μελέτη όσων στοιχείων συγκέντρωσα το 1946, αλλά και με συζητήσεις με τότε ηγετικά στελέχη της Ε.Ο.Α., και του ΣΕΓΑΣ, κατέληγαν στα ακόλουθα αναμφισβήτητα γεγονότα.

Η Ελληνική Οργανωτική Επιτροπή των πρώτων συγχρόνων Oλυμπιακών Αγώνων που ασχολήθηκε και με την συμμετοχή Ελλήνων αθλητών, καθώρισε την ελληνική συμμετοχή στον Μαραθώνιο σε πέντε αθλητές και οργάνωσε την 12 Μαρτίου 1896 πανελλήνιο αγώνα, οι πρώτοι πέντε του οποίου θα αποτελούσαν την Ελληνική συμμετοχή. Επρώτευσαν οι Χαριλ. Βασιλάκος, φοιτητής, με δεύτερο τον Σπυρ. Μπελόκα εργατικοί που ήσαν ήδη γνωστοί για τις νίκες τους προ - αλλά και μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες - σε δρόμους αντοχής. Είναι περίεργο ότι σε εποχή που δεν υπήρχε αθλητική κίνησις ή συνείδησις, και πολύ περισσότερο τα σημερινά σωματειακά και οικονομικά κυκλώματα, ασκήθηκε αμέσως πίεσις να περιληφθή στην ομάδα και ο τερματίσας έκτος. Η Οργαν. Επιτροπή του Μαραθωνίου (Ι. Παπαδιαμαντόπουλος) με παράτυπη απόφαση αφού η προκήρυξις καθώριζε ρητά τον αριθμό, εδέχθηκε την προσθήκη στην ομάδα και του έκτου νικητού.

Είναι ανεξήγητο γιατί επηκολούθησε νέος καταιγισμός πιέσεων για την οργάνωση συμπληρωματικής προκρίσεως για την πρόκρισι και άλλων τεσσάρων αθλητών πού, με τους αρχικούς πέντε της Α σειράς και τον επιλαχόντα της Β σειράς, θα συμπλήρωναν δεκαμελή, αντί της αρχικής πενταμελούς ομάδας. Ο παράγων και ιστορικός του ΣΕΓΑΣ Π. Μανιτάκης γράφει στο βιβλίο του (1930) ότι άνοιξε η όρεξις για προσθήκη και άλλων αθλητών που επίεζαν "με την υποστήριξη του Τύπου και με ... πολιτικά ακόμη μέσα". Σε εποχή πού δεν υπήρχε αθλητική συνείδησις ή οργάνωσις, όταν η πτωχεύσασα Ελλάς αντιμετώπιζε κρίσιμα θέματα εξωτερικών κινδύνων, είναι ανεξήγητη η ευρεία αυτή πίεσις ώστε ερεύνησα για τους υποκινητές -και τα αίτιά- της υποκίνησε ως της δημοσίας γνώμης. Φαίνεται ότι η αρμοδία Οργαν. Επιτροπή δεν αντέδρασε όπως έπρεπε, αντιθέτως ο έφορος Μαραθωνίου Ι. Παπαδιαμαντόπουλος συνηγορούσε. Έγινε συνεπώς συμπληρωματικός Μαραθώνιος. Οι πρώτοι τέσσερις νικητές -εάν εσημείωναν επίδοση κάτω των 3.17 (τριών ωρών και 17 λεπτών) που εσημειώθη στον πρώτο προκριματικό- θα συμπλήρωναν, ως επιλαχόντες Γ σειράς, την δεκαμελή ομάδα.

Παρά ταύτα ο παραλογισμός συνεχίσθηκε με το παιχνίδι της "κολοκυθιάς" (γιατί δέκα και όχι ένδεκα) για να προστεθή και ο τερματίσας εκτός χρονικού ορίου πέμπτος. Όταν προσετέθη, ως ενδέκατος, και ο πέμπτος (μαζί με τον τερματίσαντα έκτον και τελευταίο για να τηρηθούν τα προσχήματα) ΕΣΤΑΜΑΤΗΣΑΝ ΑΜΕΣΩΣ οι πιέσεις. Ο πέμπτος προστεθείς κατόπιν των παρατυπιών πού ανέγραψα, ήταν ο ΣΠΥΡΟΣ ΛΟΥΗΣ, δηλαδή ο ενδέκατος κατ΄ αξίαν των προκριματικών !

Όπως είναι φυσικό οι αρχικές μου υπόνοιες περί κάποιας "κατεργαριάς" ενισχύθηκαν και απεφάσισα συνέχιση της ερεύνης. Μου έκανε εντύπωση ότι συναντούσα συχνά την ανάμιξη ή το ενδιαφέρον του Ι.Παπαδιαμαντόπουλου, εφόρου του Μαραθωνίου, που μου είχε άλλωστε υποδείξει εξ αρχής ο προεδρεύων της Ε.Ο.Α. Νικ. Μπαλτατζής;» στον οποίο ανακοίνωσα εμπιστευτικά τα όσα ανέκυψαν. Φάνηκε πάλι ότι εγνώριζε την "κατεργαριά" εκτός από δευτερεύοντα πορίσματα που άκουσε με προσοχή, Την επομένη με εκάλεσε με τον Ιωαν. Κετσέα που μου ετόνισε, όπως έγραψα ανωτέρω, να μη δημοσιεύσω τα πορίσματα μου "γιατί θα γίνη ζημία στον ελληνικό αθλητισμό". Σύμφωνησα με την υπόδειξη επειδή κατάλαβα τη «Μεγάλη ζημία» που θα εγίνετο.

Ο συμπληρωματικός προκριματικός έγινε στις 24 Μαρτίου και εκτός του Λούη έλαβαν μέρος άλλοι δύο από το Μαρούσι (Γ. Λαυρέντης, Ε. Παπασυμεών), τρείς από το γειτονικό Χαλάνδρι (Ι. Βρεττός, Γ.Καφετζής, Σ. Μασούρης) και δύο από το μακρινό Αγρίνιο (Γ. Λουλές, Σπ. Μαντούκας). Ετερμάτισαν έξι, ο πέμπτος Λούης σε 3.19 και πίσω του μόνο ο Σ. Μασούρης.

Η εκκίνησις εδόθη από τον Τύμβο Μαραθωνομάχων δηλαδή η απόστασις ήταν περί τα πέντε χιλιόμετρα βραχύτερη από τα 42.195 χμ» που καθιερώθηκαν αργότερα. Για να γίνη σύγκρισις επιδόσεων με τους δρομείς μεταγενεστέρων αγώνων που έτρεχαν στη πλήρη διαδρομή πρέπει να προστίθενται περίπου 20 λεπτά.

 Ο ΤΕΛΙΚΟΣΕνώ στα λοιπά αγωνίσματα των Αγώνων υπήρχε κάποια, υποτυπώδης έστω, οργάνωσις, στον Ολυμπιακό Μαραθώνιο υπήρχε οργανωτικό χάος ελλείψει κανονισμού, ελεγκτών διαδρομής κλπ. Υπήρχαν μόνο κάτι "έφιπποι" στρατιώτες της μονάδος του ταγχ/χη Ι. Παπαδιαμαντόπουλου που έχοντας πλήρη άγνοια περί αθλητικού πνεύματος, υπάκουαν μόνο στον Διοικητή τους με τις τόσες αρμοδιότητες στους Αγώνες. Οι δρομείς έτρεχαν χωρίς τη συνοδεία κριτών ανάμεσα στις ερημικές τότε περιοχές, χωρίς θεατές. Νικητής θα ανηγορεύετο όποιος έφθανε πρώτος στο Παναθηναϊκό Στάδιο, χωρίς να ελέγχεται τι συνέβη κατά τον αγώνα.

Κατά τα ολίγα - ελλείψει κριτών ή μέσων επικοινωνίας ή αθλητικογράφων - βάσιμα στοιχεία της εποχής ο Λούης στο δέκατο χιλιόμετρο ήταν μεταξύ των ουραγών, ενώ στο 15ο χιλιόμετρο η διαφορά των προπορευόμενων ξένων από τον πρώτο Έλληνα, που δεν ήταν ο Λούης, ήταν περί τα δύο χιλιόμετρα. Οι λίγοι ξένοι που τυχαία εδηλώθηκαν ήσαν δρομείς ημιαντοχής χωρίς καμμία πείρα σε μεγάλες αποστάσεις. Προπορεύθηκαν στο αρχικό επίπεδο τμήμα της διαδρομής, με συνέπεια να εγκαταλείψουν στο ανηφορικό μεσαίο τμήμα. Ο Λούης επανεμφανίζεται, ξεκούραστος, στην αρχή του μεγάλου κατήφορου προς το τέρμα. Ετερμάτισε κάπου ενάμισυ χιλιόμετρο (2.58.50) πριν από τον Βασιλάκο που ακολουθείτο από τον Μπελόκα και τον καταταγέντα τέταρτο Ούγγρο.

Επίδοσις Βασιλάκου 3.6.03' , του Μπελόκα 3.6.30΄ και του Ούγγρου Κέλνερ 3.6.35΄. Ο έτερος των ιστορικών του συγχρόνου Ελληνικού αθλητισμού Ιωαν. Χρυσάφης γράφει στο βιβλίο του (1930) ότι μόνος υπεύθυνος για τον Μαραθώνιο ήταν ο αναφερθείς παντοδύναμος έφορος Ι.Παπαδιαμαντόπουλος "έχων περί αυτόν δια την επιτήρησιν των δρομέων ολόκληρον επιτελείον εφίππων". Ώστε εάν έγινε η φημολογούμενη απαγωγή του Λούη, μετά το δέκατο χιλιόμετρο όταν βεβαιούται ότι ήταν ουραγός, υπεύθυνος της "κατεργαριάς" θα ήτο ο Ι.Παπαδιαμαντόπουλος που μάλιστα δεν θα εφοβείτο -όπως θα συνέβαινε σήμερα- τις αντιδράσεις των αγνοούντων κάθε φίλαθλο πνεύμα των ελαχίστων ιπππέων του που συνεργάσθηκαν.

Ενδιαφέρθην να ερευνήσω, γιατί το ενδιαφέρον του αξιωματούχου προς το χωριατόπουλο του Αμαρουσίου;

Προ εικοσαετίας περίπου, σε διάλεξη του Σιμιτσεκ στην Αρχαία Ολυμπία με λεπτομέρειες που δεν εγνώριζα, έμαθα ότι ο Λούης όχι μόνον είχε υπηρετήσει στρατιώτης στο 1ο Σύνταγμα Πεζικού Αθηνών υπό τον ταγ/χη Παπαδιαμαντόπουλο αλλά ήταν και κάτι σαν "ορντινάτσα" του Ο Σίμιτσεκ είχε μάθει πολλά από τον Λούη κατά την συγκατοίκηση τους στο Βερολίνο κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνας του 1936, εκτός βέβαια από το βασικό θέμα που απέφευγε ο κουτοπόνηρος Λούης, ενώ ο Σίμιτσεκ -ως υπάλληλος της Ε.Ο.Α.- εδεσμεύετο να μη θίγη.

Αναφέρω εδώ, όχι σαν πραγματικό γεγονός αλλά σαν προσωπική μου υπόθεση, η ακρίβεια της οποίας είναι ανοικτή σε εκτιμήσεις. Το κίνητρο της "κατεργαριάς" (εάν έγινε) είναι απλώς ε θ ν ι κ ό, αφού τότε δεν υπήρχαν σωματειακά, πολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα. Δηλαδή ο Ι.Παπαδιαμαντόπουλος, σύμφωνα με τις συνθήκες της εποχής εκείνης, ήθελε - εκμεταλλευόμενος την παντοδυναμία του - να "βοηθήσει" στη κατάκτηση μιας Ελληνικής νίκης, χωρίς φυσικά να μαντεύη ότι οι Βασιλάκος και Μπελόκας θα επρώτευαν "αυτοδυνάμως". Έπρεπε φυσικά να ευρεθή και το "πιόνι", που ήταν ο έμπιστος προσωπικά στρατιώτης του, που ήταν και καλός δρομεύς μεγάλων αποστάσεων (όχι φυσικά Ολυμπιακού επιπέδου) παραλλήλως δε μειωμένης μορφώσεως και προσωπικότητας ώστε να πιστεύη ότι η "κατεργαριά" (εάν έγινε, για τους αμφιβάλλοντες) ήταν σπουδαία υπηρεσία προς την χειμαζόμενη Ελλάδα.

Αποσπάσματα εφημερίδων και περιοδικών της εποχής με πληροφορίες για τους δρομείς, κυρίως τους ξένους:

"O Μπλέϊκ καταπίπτει εις το 23 χιλιόμετρο και τη θέση του καταλαμβάνει ο Βασιλάκος (Σημ. Άρα ο Βασιλάκος, και όχι ο Λούης, είπετο των ξένων).

"Εις το 32 χιλιόμετρο κλονίζεται και πίπτει ο Γάλλος Λερμεζιό".

"Εις το 33 χιλιόμετρο ο Λούης καταφθάνει τον (προπορευόμενο) Φλάκ και τον περνά. Μετά τον Φλάκ έρχονται ο Ούγγρος Κέλνερ, ο Βασιλάκος και ο νεαρός Μπελόκας". (Πρώτη μνεία του προτέρου ουραγού ).

«Εις το 37 χιλιόμετρο, έξωθι των Αμπελοκήπων ο Λούης ταχύνει το βήμα και ο Φλάκ απελπισθείς περί της νίκης κλονίζεται και καταπίπτει, εισάγεται δε εντός αμάξης αναίσθητος". Αναφέρθηκαν ήδη οι λόγοι της μαζικής εγκαταλείψεως στον μεγάλο ανήφορο των ξένων, που δεν ήσαν δρομείς μεγάλων αποστάσεων.

 Όταν ετερμάτισε ο Λούης μέσα στο παραλήρημα των θεατών που είδε τον καταφθάνοντα δρομέα, οι δύο μεγαλύτεροι πρίγκηπες Kωνσταντίνος και Γεώργιος έσπευσαν στο στίβο για να πλαισιώσουν τον Λούη και να τον οδηγήσουν στον πατέρα τους, τον Βασιλέα, που του έδωσε το έπαθλο, χωρίς απόφαση της Αγωνοδίκου Επιτροπής και ενώ το αγώνισμα... συνεχίζετο! Η πραγματικότης εκάλυψε την παρατυπία αφού επειδή δεν υπήρχαν κριτές δεν ήτο δυνατή η κρίσις τί είχε συμβεί κατά την διαδρομή,

Είναι γνωστό ότι τόσον ο Βασιλάκος, όσο και ο Μπελόκας και ο καταταγείς τέταρτος Ούγγρος Κέλνερ, εθεώρησαν αυτούς νικητές αφού κανείς τους -όπως εβεβαίωναν- δεν είχε ιδεί τον αρχικά ουραγό να τους προσπερνά! Επέρασε αρκετή ώρα μέχρις ότου, συνέλθουν από τη κόπωση και να ακούσουν, έκπληκτοι, ότι ο άσημος και αόρατος γι΄ αυτούς Λούης είχε νικήσει. Έως ότου συνέλθουν και να ψάξουν για ανύπαρκτους κριτές, να ψάξουν για μάρτυρες κλπ. όλα είχαν τελειώσει. Ώστε όχι μόνο δεν υπήρχαν αρμόδιοι για την εξέταση των βεβαιώσεων των Βασιλάκου, Μπελόκα και Κέλνερ, αλλά και εάν υπήρχε κάποιος, ποιός θα τολμούσε να εξηγήσει στο αλαλάζον πλήθος "λάθος εκάναμε, μας συγχωρείτε" και ποιος θα τολμούσε να μεταβή στα Ανάκτορα χωρίς αποδείξεις ή ενδείξεις (που ανέκυψαν αργότερα) και να ζητήση από τον Βασιλέα να ανακαλέση την απόφασή του.

Ο γιος του Βασιλάκου Κώστας, στις εκμυστηρεύσεις που έκανε ο πατέρας του στην οικογένειά του παραθέτει το κείμενο εξιστορήσεως (επί λέξει) του πατέρα του. " Όταν μπήκα στα αποδυτήρια πήγα αμέσως και βρήκα τον Λούη. Του είπα ότι αυτό που έκανε ήταν άτιμο. Επειδή όμως δεν θέλω να αμαυρώσω την ημέρα ούτε να χαλάσω τους πανηγυρισμούς που γίνονται έξω, δεν θα κάνω ένσταση. Εσένα ας σε κρίνη ο Θεός".

 ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΑΚΟΥΔιήγησις του ιδίου προς τον γιο του Κώστα αλλά και πολλούς φίλους του.

"Όταν έφθασα στο Χαρβάτι εμφανίσθηκε ξαφνικά ένας παπάς, τάχα ερχόμενος από την Αθήνα, και φώναξε ότι άδικα συνεχίζουμε τον αγώνα γιατί ήδη οι ξένοι τερμάτισαν στο Στάδιο. Οι αφελείς χωρικοί χωρίς να καταλαβαίνουν το βρώμικο ψέμα που είπε ο παπάς μπήκανε στο δρόμο και με εμπόδιζαν να τρέξω. Αναγκάστηκα να περάσω κάτω από τη κοιλιά ενός αλόγου για να ξεφύγω από το πλήθος..".

Μετά ένα μήνα νέα βαρύτερη παρενόχλησις του Βασιλάκου από τον Λούη που είχε μεταβή εκεί σαν συνοδός - αφού ουδέποτε ξαναέτρεξε μετά τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο- του νεαρού ανεψιού του Κωνστ. Παλιού. Η εφημερίς των Αθηνών "Ακρόπολις", αλλά και η τοπική "Αχαϊκός Ταχυδρόμος" αναφέρουν το συμβάν στα φύλλα τους της 22 Μαϊου 1896, σχετικά με ένα δρόμο μεγάλης αποστάσεως πού είχε γίνει κοντά στη Πάτρα (20 χιλιόμετρα).

"Ο Βασιλάκος διερχόμενος του χωρίου Ροϊτικα δέχεται παρά τίνος παράφρονος καταστηματάρχου κατάμουτρα ποτήριον οίνου. Ο Βασιλάκος δεν θέλει να εξακολουθήσει. Αγωνίζομαι και εγώ που παρακολουθώ δια του ποδηλάτου να τον μεταπείσω... .O (νικητής) Κωνστ. Παλιός είναι ανεψιός του Λούη!". Αναφορά με περισσότερες λεπτομέρειες στη τοπική εφημερίδα.

 ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ1. O άσημος Λούης, που με το ζόρι (με παράτυπες αποφάσεις του προστάτου του Ι.Παπαδιαμαντόπουλου) κατετάγη 11ος μεταξύ των Ελλήνων στον συμπληρωματικό προκριματικό με τη μόνη αδιάβλητη επίδοση 3.19, στον μετά λίγες ημέρες τελικό κατατρόπωσε με διαφορά όλους τους συμπατριώτες του αλλά και τους ξένους γνωστούς αθλητές. Απόδειξις της "κατεργαριάς" ότι ο Λούης, παρά τις πιέσεις και τις προκλήσεις από τους Βασιλάκο - Μπελόκα, ΟΥΔΕΠΟΤΕ έτρεξε πάλι σε αγώνα οιασδήποτε αποστάσεως! Το γιατί είναι αυτονόητο. Θα ξεσκεπάζετο η αθλητική του μετριότης και η "κατεργαριά".

2. Ενώ στον προκριματικό επέτυχε αδιάβλητη επίδοση 3.19 στον τελικό μετά λίγες ημέρες επέτυχε 2.59 ήτοι "εκέρδισε" 20 λεπτά δηλαδή πέντε χιλιόμετρα ταχύτερα! Όταν οι μαραθωνοδρόμοι αγωνίζονται χρόνια στους Ολυμπιακούς ή πρωταθλήματα για να μειώσουν την παγκόσμια επίδοση κατά 1-2 λεπτά, είναι αστείο να συζητείται η πιθανότης βελτιώσεως της επιδόσεως κατά 20 λεπτά (δηλαδή πέντε χιλιόμετρα) μέσα σε λίγες ημέρες. Σε αυτό συμφωνούσε ο μακαρίτης φίλος Στέλιος Κυριακίδης, ο γνωστός Μαραθωνοδρόμος.

3. Είναι γνωστό ότι οι τρείς επόμενοι της κατατάξεως δηλαδή Βασιλάκος – Μπελόκας - Κέλνερ, ξεχωριστά ο καθένας όταν έκπληκτοι άκουσαν τα περί νίκης του Λούη, εβεβαίωναν αμέσως ότι ουδέποτε τους είχε προσπεράσει. Όταν το 1952, όπως αναφέρω κατωτέρω, συνάντησα τον ευπρεπή κ. Βασιλάκο, εδήλωσε πάλι ενώπιον της διοικήσεως της Ε.Ο.Α. (αφού απεμακρύνθησαν οι ξένοι για να μη ζημιώση τη χώρα μας) και εμού ό,τι εδήλωσε προ 56 ετών δηλαδή "ο Λούης ήλθε ουρανοκατέβατος".

Δεν είμαι ειδικός στην ιππασία αλλά υποθέτω ότι τα πέντε περίπου χιλιόμετρα βελτίωσε την επίδοση του σε λίγες ημέρες αντιπροσωπεύουν τη διαφορά ταχύτητας μεταξύ ανθρώπου και..αλόγου, στη μισή σχεδόν διαδρομή.

Μικροδιαφορές επιδόσεων μεταξύ διαφόρων αγώνων του αυτού αθλητού οφείλονται συνήθως στο ότι τρέχουν σε διαφορετικές διαδρομές, αλλά όταν τρέχουν στην ίδια διαδρομή οι μικροδιαφορές περιορίζονται.

Οι πραγματικές επιδόσεις, αυξημένες για να καλύπτουν την βραχύτερη διαδρομή του 1896, είναι περί τις 3 ώρες και 25 λεπτά για τους Βασιλάκο και Μπελόκα, και περί τις 3 ώρες 3.39 για τον Λούη (αδιάβλητος χρόνος προκριματικού), ανάμεσα δε για τους λοιπούς Έλληνες που είχαν υπερτερήσει του Λούη.

 ΣΥΝΑΝΤΗΣΙΣ ΜΟΥ ΜΕ ΒΑΣΙΛΑΚΟΤο 1952 είχα συνεργαστεί με την Ε.Ο.Α. για την εδώ οργάνωση της Συνόδου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (Δ.Ο.Ε.). Ήμουν παρών κατά την πανηγυρικήν έναρξη της Συνόδου εις το Ηρώδειο όπου είχε προσκληθή τιμητικώς ο Χαριλ. Βασιλάκος, τοποθετηθείς μάλιστα στην πρώτη σειρά των εδωλίων. Ήταν συνταξιούχος διευθυντής του Υπουργείου Οικονομικών της Διευθύνσεως Τελωνείων. Σε κάποιο διάλειμμα ο προεδρεύων Ν. Μπαλτατζής εκάλεσε τον πρόεδρο και τα μέλη της ηγεσίας της Δ.Ο.Ε. να εγερθούν και να χαιρετίσουν τον Βασιλάκο στη θέση του.

Ακολούθησα και εγώ, ως μέλος της οργανώσεως, μεταφράζων. Όταν οι ξένοι απεχώρησαν εμείναμε λίγο οι Έλληνες με τον προεδρεύοντα Ν. Μπαλτατζή, που έκανε νύξη για τα παλαιά. Ο ευπρεπής γέρων Χαριλ.Βασιλάκος παρατήρησε: "Αυτά ξεχάστηκαν, ό,τι έγινε έγινε. Πάντως όσο ζω θα υποστηρίζω ότι ο Λούης δεν μας κατέφθασε αλλά παρουσιάστηκε ουρανοκατέβατος". Η ευπρέπεια σεβαστού γέροντος, και μάλιστα αφού προ ολίγων ετών είχα ερευνήσει την υπόθεση, με επηρέασε πολύ περισσότερον από τους αγελαίους πανηγυρισμούς του 1896.

Αντίγραφο της παρούσης είχα στείλει προ διετίας περίπου στον επί έτη πρόεδρο των αθλητικογράφων κ. Πέτρο Λινάρδο, επειδή είναι και διακεκριμένος ιστορικός του αθλητισμού μας, βασιζόμενος στην αντικειμενικότητα και την εχεμύθεια του. Σε τυχαία συνάντηση μας, αφού εβεβαίωσε τη λήψη, επρόσθεσε ότι γνωρίζει αρκετά για το θέμα, κυρίως επειδή την πρώτη ημέρα πού το 1952 προσελήφθη στην "Αθλητική Ηχώ" ως δόκιμος νεαρός αθλητικογράφος, ο διευθυντής του του ανέθεσε σαν πρώτη εργασία να επισκεφθή κάπου στην Αθήνα τον Β Ολυμπιονίκη Χαρ. Βασιλάκο και να του πάρει συνέντευξη. Του εξήγησε μερικά περί των τότε αμφισβητήσεων για την νίκη του Λούη, του συνέστησε δε -όπως προ εξαετίας σε εμένα- να μη εκτεθεί σε δημόσια συμπεράσματα "για να μη γίνη ζημία στον Ελληνικό αθλητισμό".

 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑΟ Χαρίλαος Βασιλάκος κατάγεται από τον Λυγερέα της Μάνης, έγινε φοιτητής Νομικής και όταν απεφοίτησε διορίσθηκε Τελώνης όπου υπηρέτησε σε διάφορες πόλεις και υπηρεσίες, επί 40 σχεδόν έτη. Εφημίζετο για το άψογο ντύσιμο του και πάντα έφερε ένα φρέσκο λουλούδι στο πέτο του. Απέκτησε μόνο ένα παιδί, τον Κώστα. Απεβίωσε το 1963. Ο Κώστας του εχάρισε δύο εγγόνια, τον Χαρίλαο και την Ελένη.

Ο Χαρ. Βασιλάκος έτρεχε και προ αλλά και επί πολλά χρόνια μετά το 1896 σε αγώνες μεγάλων αποστάσεων όπου σχεδόν πάντοτε ήταν νικητής. Εισήγαγε στην Ελλάδα και το αγώνισμα του "βάδην". Τον Απρίλιο του 1901, ενίκησε στο πρώτο πανελλήνιο πρωτάθλημα βάδην επί αποστάσεως 1.000 μέτρων με επίδοση 5 λεπτά 11 δευτ. Τον ίδιο ακριβώς χρόνο 5.11 εσημείωσε μετά διετία σε αγώνες που έγιναν στη Σύρο. Επρώτευσε το 1906 στους αγώνες βάδην που οργάνωσε ο Πανελλήνιος Γ.Σ.

Οι συνθήκες ασκήσεως αλλά και συμμετοχής σε αγώνες για τους ελαχίστους και απείρους αθλητές της εποχής εκείνης ήσαν δύσκολες. Όχι μόνο δεν παρείχετο κάποια διευκόλυνσις, έστω πολλοστημόριο της σημερινής, στους αθλητές (χρήματα, δωρεάν διαβίωσης, δώρα, κατάργησης πάσης εργασίας για να γυμνάζονται καλύτερα, αργομισθίες κλπ·), αλλά με την εργασία πρωί-απόγευμα έως τις 8 μ.μ., περιλαμβανομένου του Σαββάτου, δεν υπήρχαν και χρονικά περιθώρια καλής ασκήσεως.

Στο αρχείο της οικογενείας Βασιλάκου σώζεται επίσημη βεβαίωσις μεταβάσεως στον Μαραθώνα για να ασκηθή στη διαδρομή. Η βεβαίωσις αναγράφει: "Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι πιστοποιούμεν ότι ο Ελλην πεζοπόρος κ. Χαρίλαος Μ. Βασιλάκος, γραφεύς του Πρωτοδικείου Αθηνών εκ Λακωνίας, ανεχώρησε σήμερον την 5ην Μαρτίου περί ώραν 1 και 1/2 μ.μ. Προς βεβαίωσιν συνετάγη το παρόν. Εν Μαραθώνι τη 5η Μαρτίου 1896". Έπονται δυσανάγνωστες υπογραφές του Δημάρχου, του.. Δημοδιδασκάλου και του Ιατρού. Αυτό για να μην απολυθή ή έστω χάσει το μεροκάματο του γραφέως - από την εργασία του.

Ας προσθέσω, έστω εκτός θέματος, ότι ο Άγγλος Ολυμπιονίκης κωπηλασίας του 1920 μου επεβεβαίωσε προ 40ετίας ότι όταν επέστρεψε με το υπερωκεάνιο, κανείς δεν τον υπεδέχθη, έστω από τις αθλητικές αρχές. Ευτυχώς είχε τηλεγραφήση από λιμάνι της αποβιβάσεως σπίτι του ζητών βοήθεια συγγενούς του για να βοηθήση με τις αποσκευές. Μόνο επειδή το εζήτησε τον προϋπάντησε ένας μοναδικός φίλος του. Η υπηρεσία του δεν επλήρωσε τον μισθό του κατά τις ημέρες απουσίας. Ο περίφημος αυτός αθλητής έτρεξε πάλι στους Ολυμπιακούς του 1936 (μετά δέκα έξι χρόνια) και ενίκησε σε άλλο τύπο λέμβου !.

 ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ
Βιβλίον Αθ. Ταρσουλέα " Ολυμπιάδες στην Αθήνα 1896 - 1906)

"·· Ο Ταγ/χης Παπαδιαμαντόπουλος είχε γνωρίσει τον Μαρουσιώτη Σπ. Λούη όταν υπηρετούσε στο 1ο Σύνταγμα Πεζικού.» Με πρόταση του Ι. Παπ. συμπεριλήφθηκαν στην ομάδα και οι δύο επιλαχόντες δρομείς, Λούης και Μασούρης...".

" Ακρόπολις, 30 Μαρτίου 1896 "

Ο κ. Παπ., ταγματάρχης μηχανικού και επόπτης της οδού··"

Περιοδ. ΕΙΚΟΝΕΣ/ΊΣΤΟΡΙΑ

"..Πάντως αρκετοί είναι οι ξένοι συγγραφείς που στη βιβλιογραφία τους μιλάνε για σκάνδαλο, δηλώνοντας ότι ο Σπύρος Λούης είχε κόψει δρόμο"

Εκπομπή στην ΕΤ2 του δημοσιογράφου και παλαιού αθλητού Γιάννη Δημαρά, την παραμονή της ενάρξεως των Ο.Α. 1988, όπως μεταδόθηκε σε άρθρο της Ντέπυ Γκολέμα σε γνωστό περιοδικό :

" Για πρώτη φορά πρωταγωνιστής μιας τέτοιας εκπομπής δεν είναι ο Σπ. Λούης. Έχουν γραφτεί τόσα πολλά που η εκπομπή θέλησε να σταθή στον 2ο νικητή (που για πολλούς ήταν και ο πραγματικός ), τον Βασιλάκο .".

Πανελλήνιος Γ.Σ. Λεύκωμα 100ετίας του Συνδέσμου.

" Στο μνημείο της Ολυμπίας βρίσκεται η δάφνη με την οποία τον στεφάνωσε ο τότε βασιλεύς Γεώργιος Α΄ καθώς και η φωτογραφία του της εποχής, καθώς και επιφυλλίδα της εφημερίδος ΕΣΠΕΡΙΝΗ: Ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ πρώτος Ολυμπιονίκης."

 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΔεν χρειάζονται προσωπικά σχόλια του γράφοντος ή άλλου. Αρκούν τα γεγονότα.

Καίτοι πέρασε από καιρό η προθεσμία τηρήσεως της μυστικότητας (μη ζημιωθή ο Ελληνικός Αθλητισμός) δεν επιδιώκεται - ούτε φυσικά είναι δυνατή - αψηλάφισις των γεγονότων του 1896. Ο κάθε αντικειμενικός ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ παραθέτει στοιχεία-γεγονότα και μόνο.

 ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΤΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ
Μ. ΜΠΟΤΣΑΡΗ 8
145 61 ΚΗΦΙΣΙΑ
Ιούλιος 1999