Ασπρόμαυροι άνθρωποι

Γράφει ο Κώστας Μερκουράκης

Γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου του 1936, ακριβώς πριν από 75 χρόνια. Δεν είναι λίγα τα χρόνια που πέρασαν από τη γέννηση του Νίκου Ξυλούρη, αντιθέτως είναι ελάχιστα αυτά που μας ενώνουν με την ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής. Όπως ελάχιστοι είναι και οι τραγουδοποιοί που σήμερα χαράζουν παράλληλες πορείες, αντάξιες με εκείνες των «ασπρόμαυρων» ανθρώπων. «Ασπρόμαυροι», καθώς μόνο στις παλιές, γκρίζες, φθαρμένες φωτογραφίες, ή μέσα από τις ταλαιπωρημένες από το χρόνο ηχογραφήσεις, μπορεί κάποιος νεότερος να πάρει μια γεύση από το συναίσθημα, την ενέργεια των καλλιτεχνών της εποχής εκείνης. Εικόνες μαύρες και άσπρες, θολές, που καταφέρνουν όμως μέχρι τα σήμερα, να ζωγραφίζουν με όλα τα χρώματα της γης τόσο τις ζωές μας, όσο και το σκούρο σκηνικό της

ελληνικής δισκογραφίας.

Είναι σαφές, πως ο τραγουδιστής ακόμη και αν δεν ήταν συνάμα και στιχουργός, κατέθετε πρώτα την ψυχή του και δεύτερη στη σειρά περίμενε η φωνή, σε μια προσπάθεια να αποτυπώσει ακόμη πιο γλαφυρά το συναίσθημα.  Στις περιπτώσεις όπου δεν μιλάμε για τραγουδοποιούς – ερμηνευτές λοιπόν, υπήρχε μια αστείρευτη δεξαμενή ανθρώπων που πλούτισαν το ελληνικό τραγούδι. Επίσης, η ποίηση ενέπνευσε δεκάδες δημιουργούς. Αθάνατα και αχώριστα δίδυμα, συνεργασίες που κρατούσαν για μια ζωή, καθώς η σύγκλιση σε επίπεδο φιλοσοφίας και ιδεολογίας ήταν τουλάχιστον απαραίτητη.

Πλέον, ο υποψήφιος τραγουδιστής ελέγχεται για την εξωτερική εμφάνιση ενώ στην καλύτερη περίπτωση εξετάζεται η ποιότητα των φωνητικών χορδών. Έχουμε έναν πεντακάθαρο διαχωρισμό του τότε με τα σήμερα. Πετύχαμε να αποσπάσουμε πλήρως την πνευματικότητα από το τραγούδι και το εντάξαμε ολοκληρωτικά στο εμπορικό παζάρι. Είναι η ίδια ακριβώς λογική που θέλει τις σχολές σεναρίου να σου μαθαίνουν να γράφεις ή την έκθεση στο σχολείο που απαιτεί λυσάρι και μεθοδολογία για να γράψεις. Αν βάλεις στην άκρη την ψυχή και προτάξεις την τεχνική θα δημιουργήσεις σίγουρα ένα πετυχημένο ριάλιτι ταλέντων, απογυμνωμένο από κάθε άλλο βαθύτερο προβληματισμό.

Κάποτε ερωτευόσουν την φωνή, λάτρευες το στίχο. Πολύ αργότερα ήρθε η τηλεοπτική εικόνα να καταστρέψει τα τελευταία κύτταρα φαντασίας. Πλέον υπάρχει ο τραγουδιστής, ο στιχουργός, ο παραγωγός, ο μάνατζερ, ο image maker, ο φωτογράφος, ο διαφημιστής και ο χορηγός. Αν αντικαταστήσεις και τη λέξη δημιουργός με τη λέξη παραγωγός, είσαι σαφής. Προϊόντα προς γρήγορη και ταχύτατη κατανάλωση. Κυριολεκτικά θα φαγωθούν και στη συνέχεια θα εξαφανιστούν από τα μυαλά και τα αυτιά του αγοραστικού κοινού μέσα σε λίγες εβδομάδες. Όχι μόνο επειδή δεν  μπορούν να σταθούν όρθια, παρά μόνο με δεκανίκια, αλλά ακριβώς επειδή θα πρέπει συνεχώς να βγει νέο εμπόρευμα στη πιάτσα προς πώληση. Πώς θα φάνε εξάλλου όλοι αυτοί οι παρατρεχάμενοι του χώρου;

Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο πως και η περιθωριοποίηση του στίχου εξυπηρετεί αυτό το σκοπό. Το μπιτ σε πρώτο πλάνο όταν μιλάμε για «ποπ», το άτυχο μπουζούκι όταν μιλάμε για τα «ελαφρόλαικά». Το μπουζούκι, που πλέον γεννιέται και πεθαίνει μόνο μέσα από τα ηχεία των ηλεκτρονικών συνθεσάιζερ. Αλλοιώθηκε το κατεξοχήν λαϊκό όργανο, όπως αλλοιώθηκε και η ίδια η έννοια του όρου «λαϊκό». Στη συνέχεια γίνεται και πρόσθεση λίγων στίχων – για τους τύπους – έως ότου φτάσουμε στο ρεφρέν που  θα πρέπει να «απογειώσει». Πάνε τα χρόνια όπου τα τραγούδια είχαν τόσα να πουν, που δεν χώραγαν μέσα τους την επανάληψη των κουπλέ.

Σε μια εποχή, όπου θα έπρεπε τα στάδια να γεμίζουν ασφυκτικά, τώρα που θα 'θελα στα γήπεδα η «Ελλάδα ν' αναστενάζει», τώρα τα CD μπαίνουν τσόντα στα περιοδικά. Μπας και βρεθεί να τα ακούσει κανείς. Ξεπούλημα σε όλα τα επίπεδα, από όλους και από όλα. Δεν είναι μόνο οι τραγουδιστές, είναι και οι εφημερίδες που τα κουβαλάνε, είναι και αυτοί που τα διαφημίζουν, εκείνοι που τα σκέφτονται, αλλά και αυτοί που τα αγοράζουν. Όλη η Ελλάδα «ατέλειωτη παράγκα» - φαύλος κύκλος που με κάνει να αναρωτιέμαι αν τελικά η ευημερία έρχεται να αλλοιώσει και να αποκοιμίσει την πνευματική δραστηριότητα. Ίσως πάλι δεν είναι ακριβώς έτσι. Ίσως την επόμενη φορά που τα τσιμέντα θα λυγίσουν, να ακούσουμε λίγο πιο προσεκτικά αυτά που έχουν να μας πουν οι στίχοι, ώστε να μην απογοητεύσουμε και απογοητευτούμε πάλι.

---