Πόσοι θα πάρουν σύνταξη;

του GG14/04/2011


Ετικέτες
σύνταξη
ασφαλιστικό σύστημα
Γιατί οι πολιτικοί μιλούν και οι δημοσιογράφοι γράφουν όλο και συχνότερα για τις συντάξεις; Δεν είναι και πολύ δύσκολο να δώσει κανείς την απάντηση: γιατί ο προβληματισμός είναι ήδη μεγάλος και εξελίσσεται σε κοινή αγωνία. Αυτό που υπό κανονικές συνθήκες θεωρεί δεδομένο ένας εργαζόμενος και για το οποίο παλεύει επί 30-40 χρόνια, καταντά μόνιμη αιτία προβληματισμού. Γιατί, αυτό που σε πρώτο χρόνο ακούγεται μακρινό, για άλλους είναι ήδη κοντινό και ενίοτε τους φέρνει προ τετελεσμένων. Με την εμπειρία της δουλειάς μου, εγώ θα συμπλήρωνα, ότι εδώ που έφτασαν τα πράγματα, “σύνταξη” σημαίνει αποφάσεις και ορθό προγραμματισμό για μια ολόκληρη ζωή, ως αποταμιευτές και ως συνταξιούχοι.

Ας μιλήσουμε για λίγο με αριθμούς: Η Ελλάδα ήταν από τις πιο πλούσιες χώρες σε ανταποδοτικότητα παροχών σύνταξης, στο 95,7% που αποτελούσε μέχρι σήμερα το υψηλότερο ποσοστό στις χώρες του ΟΟΣΑ. Όμως τα πράγματα εσχάτως αλλάζουν. Τα αίτια που προκαλούν το πρόβλημα είναι πολλά: δημογραφικό, ανεργία, οικονομική ύφεση, μεγάλος αριθμός φορέων, εισφοροδιαφυγή, πρόωρη σύνταξη, πολυπλοκότητα της νομοθεσίας, όρια ηλικίας κτλ. Επιπλέον, η Ελλάδα είναι μία ξεχωριστή περίπτωση, επειδή επηρεάζεται σημαντικά από τις δημογραφικές εξελίξεις. Ο δείκτης εξάρτησης (αναλογία πληθυσμού άνω των 65 ετών, ως προς τον πληθυσμό με ηλικία 15-64) θα επιδεινωθεί από 28% το 2005 σε 59% το 2050, με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ να κάνουν λόγο για 64%. Η δημόσια δαπάνη για τις συντάξεις πρόκειται να αυξηθεί από 12,4% του ΑΕΠ (2008) σε 24,8% το 2050 - το οποίο είναι και το υψηλότερο σε όλη την Ευρώπη.
Ζούμε περισσότερο, γεννάμε λιγότερο. Η βελτίωση της υγιεινής και της ιατρικής περίθαλψης μαζί με την πρόοδο της τεχνολογίας έχουν οδηγήσει σε αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την μείωση των αριθμών γεννήσεων, έχει δημιουργήσει σταδιακή μετακίνηση από υψηλούς σε χαμηλούς δείκτες γεννήσεων και θνησιμότητας. Είναι ενδεικτικό ότι το προσδόκιμο ζωής σε παγκόσμιο επίπεδο έχει αυξηθεί από τα 46 έτη το 1950, σε 68 έτη σήμερα. Στην δεκαετία του 1950 οι γυναίκες γεννούσαν 5 παιδιά κατά μέσο όρο. Σήμερα, όμως, δεν γεννάμε πάνω από 2 ή 3 παιδιά. Ο συνολικός πληθυσμός στη Γη τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες θα αυξηθεί και θα ξεπεράσει τα 9 δισεκατομμύρια ανθρώπους, με τους υψηλότερους ρυθμούς αύξησης να παρουσιάζονται στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.
Η εικόνα στην Ευρώπη είναι διαφορετική. Είναι η μόνη Ήπειρος στον κόσμο που θα σημειώσει μείωση του πληθυσμού, από 730 εκατ. σε 665 εκατ. ανθρώπους το 2050, με συνέπεια την συρρίκνωση του μεριδίου της στο σύνολο της Γης. Το παραπάνω γεγονός σε συνδυασμό με την γήρανση του πληθυσμού, θα μεταβάλει το ποσοστό των ανθρώπων άνω των 65 ετών από 17% που είναι σήμερα στο 30% το 2050! Ο πληθυσμός των νέων ανθρώπων που θα μπουν στην αγορά εργασίας ηλικίας 15-20 ετών στην Ευρώπη είναι 28,6 εκατ. (EUROSTAT). Με βάση την εμπειρία του παρελθόντος, περίπου τα 2/3 θα αναζητήσουν εργασία, ή κάποια θέση για μαθητεία μόλις αποφοιτήσουν από το σχολείο και είναι διαθέσιμοι στην αγορά εργασίας. Επιπλέον 28,8 εκατ. Ευρωπαίων πολιτών έχουν ηλικία 60-65 ετών. Οι εκτιμήσεις για τα επόμενα χρόνια είναι δυσοίωνες. Από την αγορά εργασίας θα εξέλθουν λόγω σύνταξης 8,3 εκατ. περισσότεροι άνθρωποι, σε σχέση με τους νεοεισερχόμενους.
Κάπως έτσι εξηγείται, γιατί η ασφαλιστική μεταρρύθμιση είναι μονόδρομος σε όλη την Ευρώπη και περισσότερο στην χώρα μας λόγο των συγκεκριμένων συνθηκών που προανέφερα. Αυτό που έγινε το 2010 – μην έχει κανένας μας αυταπάτες – ήταν απλώς η αρχή της “προσαρμογής”. Επεται συνέχεια. Με το ισχύον σύστημα αναδιανεμητικού χαρακτήρα, πληρώνουμε εισφορές στα δημόσια ταμεία για τους ήδη υπάρχοντες συνταξιούχους (1ος πυλώνας). Όμως, η πίεση που εκδηλώνεται σε όλη την Ευρώπη θα γίνει ακόμη περισσότερο στην χώρα μας. Η εκτίμηση είναι, ότι το 2050 για κάθε 100 εργαζομένους θα υπάρχουν 59 συνταξιούχοι στην Ελλάδα.
Οι 3ος πυλώνας - ή αλλιώς “κεφαλαιοποιητικό σύστημα” (αποταμιεύω για τον εαυτό μου) μοιάζει να είναι η μόνη λύση. Σε απλά ελληνικά: μόνο μέσα από μια συστηματική αποταμίευση θα μπορεί να διασφαλίσει καθένας από εμάς, ότι θα έχει εισόδημα όταν θα σταματήσει να εργάζεται. Και μη βιαστείτε να μου πείτε ότι το λέω επειδή έχω προσωπικό συμφέρον. Γιατί και εγώ εργαζόμενος είμαι – με τη διαφορά ότι βρίσκω κάθε μέρα μπροστά μου το πρόβλημα: ανθρώπους που παλεύουν για να επιζήσουν με πενιχρές συντάξεις και με ένα σύστημα υγείας που δε λέει να ορθοποδήσει. Και κλείνω με μία “είδηση”: μέσα στις εξαιρετικά αντίξοη οικονομική συγκυρία που βιώνουμε, δεν είναι τυχαίο ότι όλο και περισσότεροι βρίσκουν χρήματα από το υστέρημά τους και στρέφονται στους ιδιωτικούς διαχειριστές κεφαλαίων. Το πρόβλημα, δυστυχώς, είναι δικό μας. Και φαίνεται ότι μόνοι μας πρέπει να βρούμε τις λύσεις...


*O GG είναι σύμβουλος σύνταξης.